Temel Yaşam Becerileri Dersi 1. Ünite Ders Notu
1. ÜNİTE: İLETİŞİM – DERS NOTU (TYB.1.1)
1️⃣ İLETİŞİM SÜRECİ VE ÖGELERİ (TYB.1.1.1)
Tanım:
İletişim, insanların duygu, düşünce ve bilgilerini çeşitli yollarla (sözlü, yazılı, beden dili vb.) karşılıklı olarak aktarmalarıdır.
İletişim bir süreçtir ve bu süreci oluşturan temel öğeler vardır:
| Öge | Tanım | Örnek |
|---|---|---|
| Kaynak | Mesajı gönderen kişi | Öğretmen |
| Mesaj | Aktarılan duygu, düşünce, bilgi | “Ödevinizi yarına kadar yapın.” |
| Kodlama | Mesajın anlaşılır hale getirilmesi | Söz, yazı, jest-mimik |
| Kanal / Araç | Mesajın iletildiği yol | Telefon, ses, e-posta |
| Alıcı | Mesajı alan kişi | Öğrenci |
| Geri Bildirim | Alıcının mesaja verdiği tepki | “Tamam öğretmenim.” |
| Bağlam | İletişimin gerçekleştiği ortam ve koşullar | Sınıf ortamı |
Yazılıda çıkabilir: “İletişimin temel ögelerini örnekleriyle açıklayınız.”, “Kaynak ve alıcı ne anlama gelir?”
2️⃣ ETKİLİ İLETİŞİMİN UNSURLARI (TYB.1.1.2)
Etkili iletişim, mesajın doğru ve tam olarak anlaşılmasıdır. Aşağıdakiler etkili iletişimin anahtarıdır:
-
✅ Kendini Tanıtmak: Kişi kim olduğunu, düşüncelerini açıkça ifade etmelidir.
-
Etkili Dinlemek: Karşıdakini sözünü kesmeden, ilgilenerek dinlemek.
-
Empati Kurmak: Kendini karşısındakinin yerine koyabilmek.
-
Eleştiriye Açık Olmak: Farklı görüşleri olgunlukla karşılamak.
-
️ Göz Teması Kurmak: Karşımızdakine değer verdiğimizi gösterir.
-
️ Hitap ve Ses Tonu: Kibar, uygun ve anlaşılır ses tonu kullanılmalıdır.
-
Beden Dilini Kullanmak: Jest ve mimikler mesajı güçlendirir.
Yazılıda çıkabilir: “Etkili iletişimin 3 unsurunu örneklerle açıklayınız.”
3️⃣ İLETİŞİMDE DİNLEMENİN ÖNEMİ (TYB.1.1.3)
Tanım:
Etkin dinleme, konuşanı dikkatle, ilgisini vererek ve anlamaya çalışarak dinlemektir.
Etkin Dinlemenin Özellikleri:
-
Göz teması kurulur.
-
Söz kesilmez.
-
Anlamadığında sorular sorulur.
-
Onaylayıcı tepkiler verilir (“Anladım.”, “Devam et.”).
Unutma: İyi dinlemek, yanlış anlamaların ve çatışmaların önüne geçer.
Yazılıda: “Etkin dinlemenin iletişim üzerindeki etkisini açıklayınız.”
4️⃣ DÖNÜT VERMEK (TYB.1.1.4)
Tanım:
Dönüt (geri bildirim), alıcının mesajı nasıl anladığını gönderen kişiye bildirmesidir.
Örnek:
-
Öğretmen: “Ödevi anladınız mı?”
-
Öğrenci: “Evet, yarına kadar yapacağız.”
Geri bildirim yoksa iletişim tamamlanmaz.
Yazılıda: “İletişimde dönüt neden önemlidir?”
5️⃣ BEDEN DİLİ VE ÖNEMİ (TYB.1.1.5)
Tanım:
Beden dili, sözsüz iletişimin en güçlü aracıdır. Jest, mimik, duruş, el kol hareketleri vb. unsurları kapsar.
Hz. Muhammed (sav)’in beden dili örnekleri:
-
Konuşurken muhatabına tüm bedeniyle dönmesi.
-
Çocuklarla konuşurken göz hizasına inmesi.
İpucu: Beden dili sözlü mesajı tamamlar ve güven oluşturur.
Yazılıda: “Hz. Muhammed’in beden dilini etkili kullandığı örneklerden birini açıklayınız.”
6️⃣ SÖZSÜZ İLETİŞİM BECERİLERİ (TYB.1.1.6)
Tanım:
Sözsüz iletişim, kelime kullanılmadan yapılan iletişim türüdür. (jest, mimik, göz teması, beden duruşu)
Örnek:
-
Gülümsemek: Olumlu mesaj
-
Kolları bağlamak: Savunmada olma
Sunum yaparken beden dilinin etkili kullanımı çok önemlidir.
Yazılıda: “Sözsüz iletişim nedir? İki örnek veriniz.”
7️⃣ KİŞİLER ARASI İLETİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER (TYB.1.1.7)
| Faktör | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Saygı | Karşımızdakine değer vermek | Sözünü kesmemek |
| Doğruluk | Dürüst ve açık olmak | Gerçekleri saklamamak |
| Empati | Kendini karşıdakinin yerine koymak | “Ben olsam ne hissederdim?” |
| Kavlî Leyyin | Yumuşak ve kibar konuşmak | Sert değil, yapıcı sözler |
Kültürümüzde kötü söz söylemek hoş karşılanmaz:
-
Hadis: “Mümin, kötü söz söyleyen kimse değildir.”
-
Atasözü: “Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.”
Yazılıda: “Kişiler arası iletişimi olumlu etkileyen 3 faktörü açıklayınız.”
8️⃣ KARŞILIKLI GÜVENİN ÖNEMİ (TYB.1.1.8)
İletişimin temeli güvendir. Güven olmadan insanlar düşüncelerini rahatça ifade edemez.
Güvenli ortam: Samimiyet, açık sözlülük ve dürüstlük üzerine kurulur.
Yazılıda: “İletişimde güven neden önemlidir?”
9️⃣ KİŞİLER ARASI İLİŞKİLERİ YÖNETMEK (TYB.1.1.9)
İletişimde yalnızca mesajı iletmek yetmez; ilişkiyi yönetmek de gerekir.
Örnek:
-
Anlaşmazlıkta sakin kalmak
-
Ortak çözüm üretmek
-
Duyguları kontrol etmek
Yazılıda: “Kişiler arası ilişkileri yönetmek neden önemlidir?”
İLETİŞİM ENGELLERİ VE ÇATIŞMALAR (TYB.1.1.10 – 1.1.11)
İletişim Engelleri:
-
Yargılamak
-
Emir vermek
-
Alay etmek
-
Dinlememek
-
Konuyu değiştirmek
| Olumsuz İletişim | Sonuç |
|---|---|
| Emir vermek | Direnç oluşturur |
| Eleştirmek | Güven zedeler |
| Alay etmek | İlişki bozulur |
Çatışma, yanlış anlamalar veya beklentilerin karşılanmaması sonucu ortaya çıkar.
Önemli olan çatışmayı yönetmeyi öğrenmektir.
Yazılıda: “İletişim engellerine iki örnek veriniz.”, “Çatışmaların iletişim üzerindeki etkisini açıklayınız.”
YAZILI İÇİN İPUÇLARI
✅ “Kaynak, mesaj, alıcı, geri bildirim” gibi temel kavramların tanımlarını ve örneklerini mutlaka bil.
✅ Empati, saygı, kavlî leyyin gibi iletişimi etkileyen faktörleri açıklayabil.
✅ Etkin dinleme, beden dili ve sözsüz iletişim örneklerini ezberle.
✅ Olumlu-olumsuz iletişim türlerine örnek verebilmeye çalış.
✅ İletişim engelleri ve çatışmaların sonuçlarını ilişkilendirerek yaz.
Örnek Soru:
Soru: Etkili iletişimin üç unsurunu açıklayınız ve her biri için birer örnek veriniz.
Cevap:
-
Empati: Kendimizi karşımızdakinin yerine koymaktır. Örn: Arkadaşımın üzgün olduğunu hissedip ona destek olmak.
-
Göz teması: İlgi ve saygıyı gösterir. Örn: Konuşurken gözlerine bakmak.
-
Eleştiriye açık olmak: Farklı görüşleri kabul etmektir. Örn: Yanlışımı kabul edip düzeltmeye çalışmak.