Temel Yaşam Becerileri Dersi II – 3. Ünite Ders Notu
TEMEL YAŞAM BECERİLERİ DERSİ II
2. ÜNİTE: STRESLE BAŞ ETME – DERS NOTU
STRES NEDİR?
Tanım:
Stres, kişinin çevresinden gelen baskı, tehdit, zorluk veya değişikliklerle karşılaştığında verdiği fiziksel ve psikolojik tepkidir.
Yani stres; kişinin “zorlandığı, endişelendiği ya da uyum sağlamakta zorlandığı” durumlarda ortaya çıkar.
Örnekler:
-
Sınav öncesi gerginlik
-
Yeni ortama girince yaşanan heyecan
-
Aile veya arkadaşlarla yaşanan sorunlar
Az miktarda stres motive edici olabilir, ancak uzun süren ve yoğun stres sağlık açısından zararlıdır.
Yazılıda: “Stres nedir? Örnek veriniz.”
1️⃣ STRESİN NEDENLERİ VE KAYNAKLARI (TYB.2.2.2)
Stresin birçok nedeni olabilir. Bu nedenler kişiye, çevreye ve yaşa göre farklılık gösterir. En yaygın stres kaynakları aşağıdadır:
| Kaynak | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Okul | Akademik baskı, sınavlar, ödevler | Sınavdan düşük not alma korkusu |
| Sosyal | Aile, arkadaş veya toplumsal ilişkilerde sorun | Arkadaş grubu tarafından dışlanmak |
| Kişisel | Kişisel beklentiler ve iç baskılar | Başarısız olma korkusu |
| Çevresel | Gürültü, kalabalık, ekonomik zorluklar | Maddi sıkıntılar, taşınma stresi |
Yazılıda: “Stresin üç nedenini örneklerle açıklayınız.”
2️⃣ STRESİN ETKİLERİ (TYB.2.2.3)
Stres hem bedenimizi hem duygularımızı hem de davranışlarımızı etkiler. Bu etkiler kısa süreliyse geçici olur, ancak uzun sürerse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
| Etki Türü | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Fizyolojik (Bedensel) | Vücutta gözlenen fiziksel tepkiler | Kalp çarpıntısı, terleme, mide bulantısı |
| Duygusal | Ruh hâlinde görülen değişiklikler | Kaygı, endişe, sinirlilik |
| ♂️ Davranışsal | Günlük davranışlarda değişiklikler | Uykusuzluk, aşırı yeme, içe kapanma |
Yazılıda: “Stresin iki fizyolojik ve iki davranışsal etkisini yazınız.”
3️⃣ STRESLE BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ (TYB.2.2.4)
Stresle başa çıkmak mümkündür. Önemli olan doğru yöntemleri bilmek ve uygulamaktır.
♂️ Fiziksel Yöntemler:
-
Egzersiz yapmak: Yürüyüş, koşu, spor stres hormonlarını azaltır.
-
Derin nefes almak: Sinir sistemini yatıştırır, rahatlama sağlar.
-
Yeterli uyku: Vücudu ve zihni yeniler.
Manevi ve Psikolojik Yöntemler:
-
Dua ve ibadet: Manevi huzur verir ve kaygıyı azaltır.
-
Zamanı planlı kullanmak: İşleri ertelememek stresi azaltır.
-
Pozitif düşünmek: Olaylara olumlu yönlerinden bakmak.
-
Destek almak: Duygularını paylaşmak, yalnız olmadığını bilmek.
Hz. Muhammed (sav): “Güçlü olan öfkesini yenen kimsedir.”
Bu söz, stresle baş etmede duyguların kontrolünün önemini gösterir.
Yazılıda: “Stresle başa çıkmanın dört yöntemini yazınız.”
4️⃣ DUYGULARIN DAVRANIŞLARA ETKİSİ (TYB.2.2.5)
Duygularımız, davranışlarımızı şekillendirir. Duygularını doğru tanıyan ve yöneten bir kişi davranışlarını da daha kolay kontrol eder.
| Duygu | Olası Davranış |
|---|---|
| Öfke | Bağırma, saldırganlık |
| Üzüntü | İçine kapanma |
| Mutluluk | Paylaşma, yardımseverlik |
| Korku | Kaçınma, çekinme |
Yazılıda: “İki duygu ve bu duyguların davranışlara etkisini örnek veriniz.”
5️⃣ DEĞİŞEN DUYGU DURUMLARINA UYGUN DAVRANIŞLAR (TYB.2.2.6)
Duygular sürekli değişir. Bu değişimlere uygun tepkiler verebilmek kişisel olgunluğun göstergesidir.
Örnekler:
-
Kızgınken: Sakinleşmek için nefes almak veya ortamdan uzaklaşmak
-
Üzgünken: Destek istemek veya sevdiğin biriyle konuşmak
-
Korktuğunda: Güvenli alanlara yönelmek
Yazılıda: “Kızgın olduğumuzda hangi davranışları sergilemeliyiz?”
6️⃣ OLUMSUZ DUYGULARI KONTROL ETME (TYB.2.2.7)
Olumsuz Duygular:
Öfke, kıskançlık, korku, nefret gibi kontrol edilmediğinde zarar verebilecek duygulardır.
Kontrol Etme Yöntemleri:
-
️ Derin nefes almak
-
♂️ Dikkati farklı bir yöne çevirmek
-
Konuşarak duyguyu ifade etmek
-
Olumlu düşünmek
-
Dua etmek ve sabretmek
Hz. Muhammed (sav): “Öfkelendiğinde sus.”
Bu tavsiye, olumsuz duyguları kontrol etmede en etkili yöntemlerden biridir.
Yazılıda: “Öfkeyi kontrol etmenin iki yolunu yazınız.” / “Hz. Muhammed’in öfke ile ilgili öğüdünü açıklayınız.”
STRESLE BAŞ ETMENİN ADIMLARI – ÖZET TABLOSU
| Adım | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| 1. Stresi Tanı | Stresli olup olmadığını fark et | Sınav öncesi gerginlik |
| 2. Nedenini Belirle | Stresin kaynağını bul | Yeterli çalışmama |
| 3. Etkilerini Gözlemle | Vücut ve duygularındaki tepkileri fark et | Kalp çarpıntısı, endişe |
| 4. Çözüm Üret | Başa çıkma yöntemlerini uygula | Derin nefes al, plan yap |
| 5. Duyguları Yönet | Tepkilerini kontrol et | Öfkeni sözlü ifade et |
YAZILI İÇİN SIK SORULANLAR
✅ “Stresin üç nedeni ve iki etkisini yazınız.”
✅ “Stresle başa çıkmada dua ve ibadetin önemini açıklayınız.”
✅ “Duyguların davranışlara etkisine iki örnek veriniz.”
✅ “Olumsuz duyguları kontrol etmek için neler yapılabilir?”
✅ “Hz. Muhammed’in öfke ile ilgili tavsiyesini yazınız.”
Örnek Kısa Cevaplı Soru:
Soru: Stresle başa çıkmada egzersiz yapmanın önemi nedir?
Cevap: Egzersiz yapmak, stres hormonlarını azaltır, zihni rahatlatır ve bedeni güçlendirerek stresin olumsuz etkilerini hafifletir.
GENEL ÖZET
-
Stres, zorlayıcı durumlarda ortaya çıkan doğal bir tepkidir.
-
Nedenleri kişisel, sosyal, çevresel veya akademik olabilir.
-
Fiziksel, duygusal ve davranışsal etkileri vardır.
-
Egzersiz, nefes egzersizi, dua, olumlu düşünme gibi yöntemlerle başa çıkılabilir.
-
Duygular davranışlarımızı yönlendirir; bu nedenle tanımak ve yönetmek önemlidir.
-
Olumsuz duygular kontrol edilmezse kişiye ve çevresine zarar verebilir.
Sınav İpucu: Bu ünitede en çok çıkan konular:
-
Stres tanımı ve nedenleri
-
Stresin etkileri
-
Stresle başa çıkma yolları
-
Duyguların davranışlara etkisi
-
Öfke ve olumsuz duyguların kontrolü