5. ÜNİTE: BİLİNÇLİ TÜKETİM – DERS NOTU (TYB.2.5)

---

BİLİNÇLİ TÜKETİM NEDİR?

Tanım:

Bilinçli tüketim, ihtiyaç ve isteklerimizi ayırt ederek kaynaklarımızı planlı ve sorumlu şekilde kullanmamızdır.
Bilinçli tüketici, yalnızca kendini değil, çevreyi, toplumu ve geleceği de düşünerek hareket eder.

Bilinçli tüketimin amacı:

• Kaynakların israf edilmemesi

• Çevrenin korunması

• Bütçenin verimli kullanılması

• Haklarımızı bilerek hareket etmemizdir.

Yazılıda çıkabilir: “Bilinçli tüketici ne demektir?” / “Bilinçli tüketimin üç amacını yazınız.”

---

1️⃣ İHTİYAÇ VE İSTEK KAVRAMLARI (TYB.2.5.1)

Örnek:

• Ekmek = İhtiyaç

• Pasta = İstek

Yazılıda: “İhtiyaç ve istek kavramlarını tanımlayıp örnek veriniz.”

---

2️⃣ TASARRUF TEDBİRLERİ (TYB.2.5.2)

Tasarruf Nedir?

Tasarruf, para, enerji, zaman ve diğer kaynakları israf etmeden, dikkatli ve verimli kullanmaktır.

Neden Gereklidir?

• Gelecekteki ihtiyaçlara hazırlık sağlar.

• Bütçeyi dengede tutar.

• Zor zamanlarda güvence oluşturur.

• Ülke ekonomisine katkı sağlar.

Tasarruf Örnekleri:

• Elektrik ve suyu boşa harcamamak

• İhtiyacımız kadar alışveriş yapmak

• Kısa mesafede yürümek veya toplu taşıma kullanmak

• Geri dönüşüme önem vermek

Manevi Boyut:
“İsraf eden şeytana kardeş olur.” (Kur’an)
“Yiyiniz, içiniz fakat israf etmeyiniz.” (A’râf, 31)

Yazılıda: “Tasarruf nedir? İki örnek veriniz.”

---

3️⃣ ACİL DURUMLAR İÇİN EKONOMİK TEDBİRLER (TYB.2.5.3)

Beklenmedik olaylara (hastalık, iş kaybı, afet vb.) karşı önlem almak bilinçli tüketimin bir parçasıdır.

Öneriler:

• Acil durum fonu oluşturmak

• Sigorta yaptırmak

• Gereksiz harcamalardan kaçınmak

• Borçlanmayı dikkatli yapmak

Borcun Sonuçları:

• Maddi sıkıntı

• Psikolojik stres

• Gelecekte tasarruf yapmayı zorlaştırır

Yazılıda: “Acil durumlara yönelik iki ekonomik tedbir yazınız.”

---

4️⃣ BİLİNÇLİ TÜKETİCİ KAVRAMI (TYB.2.5.4)

Tanım:

Bilinçli tüketici, neye, ne kadar ve ne zaman ihtiyacı olduğunu bilen; alışverişlerini planlı yapan ve haklarını bilen kişidir.

Bilinçli Tüketicinin Özellikleri:

• Gereksiz harcamalardan kaçınır.

• Ürünleri araştırır ve karşılaştırır.

• Fiyat-kalite dengesine dikkat eder.

• Çevreye zarar vermeyen ürünleri tercih eder.

• İsraf etmez.

İsraf Hakkında:
“İsraf eden iflas eder.” – (Atasözü)
“İsraf, nimetlerin kıymetini bilmemektir.” – (Vecize)

Yazılıda: “Bilinçli tüketici kimdir? Üç özelliğini yazınız.”

---

5️⃣ SATIN ALINAN ÜRÜNE AİT BELGELER (TYB.2.5.5)

Alışveriş sonrasında alınan belgeler haklarımızı korumak için çok önemlidir.
Bu belgeleri saklamak, bir sorun yaşandığında hak aramamızı kolaylaştırır.

Yazılıda: “Garanti belgesi neden önemlidir?” / “Fatura ne işe yarar?”

---

6️⃣ AYIPLI MAL VE HİZMETLERE KARŞI HAK ARAMA (TYB.2.5.6)

Ayıplı Mal:
Satın alındığında kusurlu, bozuk, eksik veya tanıtıldığı gibi olmayan mal veya hizmettir.

Hak Arama Yolları:

• ️ Tüketici Hakem Heyeti – Küçük miktarlı sorunlarda başvuru yapılır.

• ⚖️ Tüketici Mahkemesi – Daha büyük davalar için başvurulur.

• Dilekçe ile Başvuru – Kurumlara yazılı talep iletilir.

Yazılıda: “Ayıplı mal aldığınızda ne yaparsınız?” / “Tüketici Hakem Heyeti’nin görevi nedir?”

---

7️⃣ DİLEKÇE YAZMAK (TYB.2.5.7)

Dilekçe:
Resmî kurumlara başvuru veya talepte bulunmak için yazılan imzalı ve tarihli belgedir.

✍️ Dilekçede Olması Gerekenler:

• Ad, soyad, adres

• Konu ve istek

• Açık ve saygılı bir dil

• Tarih ve imza

Dilekçeye cevap verme süresi: 30 gün
Yazılıda: “Dilekçede bulunması gereken dört unsuru yazınız.”

---

8️⃣ ZAMAN YÖNETİMİNİN ÖNEMİ (TYB.2.5.8)

Zaman yönetimi, hedeflere ulaşmak için zamanı planlı ve verimli kullanma becerisidir.

⏱️ Önemi:

• Başarıyı artırır.

• Stresi azaltır.

• İş ve özel hayat dengesini sağlar.

• Planlı yaşam alışkanlığı kazandırır.

“Zaman kılıç gibidir, sen onu kesmezsen o seni keser.” – (Atasözü)
“İki nimet vardır ki insanların çoğu onların kıymetini bilmez: sağlık ve boş vakit.” – (Hadis)

Yazılıda: “Zaman yönetimi neden önemlidir?”

---

9️⃣ ETKİLİ ZAMAN YÖNETİMİ TEKNİKLERİ (TYB.2.5.9)

Teknikler:

• ️ Günlük plan yapmak

• Öncelik sırasına göre çalışmak

• Dikkat dağıtıcıları ortadan kaldırmak

• Küçük molalar vermek

• Hedef belirlemek

Yazılıda: “Etkili zaman yönetimi tekniklerinden üç tanesini yazınız.”

---

ZAMAN PLANLAMASI VE GÜNLÜK PLAN (TYB.2.5.10)

Zamanı planlı kullanmak için günlük plan oluşturmak çok faydalıdır.

Örnek Plan:

• 08:00 – 09:00 Kahvaltı ve hazırlık

• 09:00 – 11:00 Ders çalışma

• 11:00 – 12:00 Egzersiz

• 13:00 – 17:00 Etkinlik / Ödev

• 20:00 – 22:00 Dinlenme / Aile zamanı

Yazılıda: “Zaman planı hazırlamanın faydası nedir?”

---

1️⃣1️⃣ BAŞARILI KİŞİLERİN ZAMAN YÖNETİMİ (TYB.2.5.11)

Başarılı insanlar zamanı verimli, planlı ve disiplinli kullanır. Onların yöntemlerini öğrenmek, kendi zaman yönetimimizi geliştirmemize yardımcı olur.

Örnek:

• İbn Sina: Günün belirli saatlerini okumaya, araştırmaya ve dinlenmeye ayırırdı.

• Mustafa Kemal Atatürk: Günlük planlama ve önceliklendirme konularında titizdi.

• Marie Curie: Araştırma ve kişisel yaşamını planlayarak büyük keşifler yaptı.

Yazılıda: “Başarılı kişilerin zaman yönetiminden çıkarılacak üç ders yazınız.”

---

GENEL ÖZET

• Bilinçli tüketici ihtiyaç ve isteklerini ayırt eder, kaynaklarını israf etmez.

• Tasarruf ve acil durum planlaması hem birey hem toplum için önemlidir.

• Hak arama yollarını bilmek tüketici haklarını korur.

• Zaman yönetimi başarı, verimlilik ve huzurlu yaşamın anahtarıdır.

• Günlük plan ve hedef belirleme kişisel gelişimi destekler.

---

YAZILI İÇİN SIK SORULANLAR

✅ “İhtiyaç ve istek arasındaki fark nedir?”
✅ “Tasarruf neden gereklidir?”
✅ “Ayıplı mal aldığınızda ne yaparsınız?”
✅ “Zaman yönetimi tekniklerinden üçünü yazınız.”
✅ “Bilinçli tüketicinin üç özelliğini yazınız.”

---

Örnek Kısa Cevaplı Soru:

Soru: İsraf neden zararlıdır?
Cevap: İsraf, kaynakların gereksiz yere harcanmasına yol açar, hem bireysel hem de toplumsal refahı olumsuz etkiler. Ayrıca dinimizde israf yasaklanmıştır.