4. Ünite: Evrensel Ahlak

---

1. Dünyanın İhtiyacı Olan Ahlak

a) Ahlakın evrensel yönü

• İnsan, kültür, dil, din, renk farkına rağmen benzer duygular yaşar (sevinç, korku, hüzün).

• Ahlak; insanı mutlu, huzurlu, saygın kılar.

• “Mutlu bir yaşantıya açılacak kapının anahtarı ahlaktır.”

b) Evrensel ahlak tanımı

• Kültür ve inanç farkı gözetmeksizin herkes tarafından kabul edilen ilkeler.

• Örnekler:

  • İhtiyaç sahibine yardım etmek Amazon’da da Bangladeş’te de iyidir.

  • Bulunan cüzdanı sahibine vermek Meksika’da da Türkiye’de de takdir edilir.

  • Başarılı fakat yoksul öğrenciye burs sağlamak her yerde doğru görülür.

c) Evrensel ahlak ilkeleri

• İnsan onuruna saygı

• Adil davranma

• Kötülük yapmama

• Dürüstlük

• Empati

• Cömertlik

• Sadakat

• Özgürlük

• İyilik yapma

d) Evrensel semboller

• Adaletin sembolü: Gözü bağlı kadın → kılıç (caydırıcılık), terazi (denge), göz bağı (tarafsızlık).

• Birçok demokratik ülkede adaleti simgeler.

e) Örnek olay – Taksi şoförü

• Yurt dışında bilgisayar ve pasaport dolu çantasını unutan öğrenci → taksici çantayı getirir.

• Evrensel erdemlerin (dürüstlük, güvenilirlik) dil, din, renk fark etmeksizin yaşatıldığının kanıtı

---

2. Sorumluluk Her Yerde

a) Sorumluluk kavramı

• “Üzerimize düşen görev” → vicdan, özgürlük ve iradeyle yerine getirilir.

• Elbert Hubbard: “Sorumluluk, özgürlüğün bedelidir.”

b) Evrensel sorumluluk ilkeleri

• Adalet: Haklı ile haksızı ayırmak.

• Eşitlik: Hakların adil şekilde sağlanması.

• Saygı: İnsan hak ve özgürlüklerine riayet.

• Sevgi: Uyum, anlayış, merhamet.

• Barış: Çatışma ve savaşlara karşı durma

c) Evrensel sorumluluk örnekleri

• Kanunlara uymak.

• Haksızlığa seyirci kalmamak.

• Çevreyi temiz tutmak.

• Şiddetin her türlüsüne karşı çıkmak.

• Merhametli olmak.

• Savurganlıktan kaçınmak.

• Toplumsal sorunlara duyarlı olmak

d) Doğaya ve canlılara karşı sorumluluk

• Ekosistemleri korumak.

• Hayvanlara merhamet.

• Sürdürülebilir beslenme alışkanlıkları.

• Geri dönüşüm.

• Karbon ayak izini azaltma.

• Hayvan hakları ve çevre bilincini artırmak

 

e) Örnek olay – Yürüyen Köşk

• Atatürk, köşke zarar veren çınar dallarını kestirmek yerine köşkü kaydırır.

• Evrensel değerler: Doğa sevgisi, çevreye saygı, merhamet, çözüm üretme

f) Şiir – “Benim Hayalim”

• Adalet, barış, merhamet, saygı, tasarruf ve çevre duyarlılığı işlenir.

• Evrensel ahlak hayali: İnsanların huzurla yaşaması, merhamet ve adaletle dünyayı güzelleştirmesi

---

3. Bilim, Sanat ve Sporda Ahlak

a) Bilim

• Amaç: Bilgiyi insanlığın yararına kullanmak.

• İlkeler:

  • Doğa ve canlıların haklarını gözetmek.

  • Deneylerde etik kurallara uymak.

  • Yasal izin almak.

  • Verileri doğru aktarmak.

  • Kaynak göstermek, intihalden kaçınmak

  • Yunus Emre: “İlim kendin bilmektir.” → Bilginin özü, ahlaki sorumlulukla birleşmelidir.

b) Sanat

• Duygu ve düşüncelerin özgün şekilde ifade edilmesi.

• İlkeler:

  • Emeğe saygı.

  • Telif haklarına riayet.

  • Özgün eser üretme.

  • Topluma fayda gözetme.

• Tolstoy: “Sanatın ahlaki özellikler taşıması gerekir.”

c) Spor

• İnsanları bir araya getiren evrensel alan.

• İlkeler:

  • Dürüst oyun (fair play).

  • Rakibe saygı, centilmenlik.

  • Hakeme saygı.

  • Performans artırıcı yasaklardan uzak durma.

  • Takım başarısını ön planda tutma.

• Atatürk: “Ben sporcunun zeki, çevik ve aynı zamanda ahlâklısını severim.”

• Örnek olay – Doruk’un Penaltısı: Haksız verilen penaltıyı gole çevirmeyip topu dışarı atması → dürüstlük, fair play

---

4. Gelecek Tasarrufla Gelecek

a) Kaynakları tasarruflu kullanma

• Su, enerji, gıda, zaman → sınırlı kaynaklar.

• Tasarruf; hem bireyin hem toplumun geleceği için ahlaki bir görev.

• Hz. Ömer: “İnsanın canının çektiği her şeyi satın alıp yemesi israftır.”

b) Zaman yönetimi

• Geri alınamaz, ödünç alınamaz.

• Zamanı verimli kullanmak hem bireysel hem toplumsal fayda sağlar

c) Doğal kaynaklar

• Bitki örtüsü, su, toprak, hayvanlar, madenler sınırsız değildir.

• Kur’an-ı Kerim: İsraf haramdır, nimetlerden hesaba çekileceğiz (Tekâsür 8, A’râf 31, Rûm 41).

• Önlemler:

  • Enerji ve su tasarrufu.

  • Yenilenebilir enerji.

  • Geri dönüşüm.

  • Plastik azaltımı.

  • Orman ve biyolojik çeşitliliği koruma.

• Hadis: “Elinizde bir fidan varsa, kıyamet kopsa bile dikin.”

d) Örnek olay – Gaye ve Esra

• Çeşmeyi açık unutup su israfı yapmaları → pişmanlık ve bilinçlenme.

• Doğal kaynakların geleceğimiz için önemi anlaşılır.

e) Abraham Lincoln sözü

• “Bir ağacı kesmek için bir saatim olsaydı, kırk beş dakikasını baltamı bileyerek geçirirdim.” → zamanı, kaynakları doğru planlama.

---

5. Ölçme ve Değerlendirme – Kazanımlar

• Evrensel ahlak ilkeleri: Adalet, dürüstlük, sevgi, saygı, merhamet, tasarruf.

• Evrensel sorumluluklar: Doğaya saygı, toplumsal sorunlara duyarlılık, şiddete karşı çıkma.

• Bilim, sanat, sporda ahlaki kurallar.

• Doğal kaynakların korunması ve israfın önlenmesi