Ahlak ve Yurttaşlık 2

5. Ünite: Demokrasi ve Vatandaşlık

5.1. Demokrasi ve Vatandaşlık

• Demokrasi:

  • Halkın kendi iradesiyle yönetime katıldığı bir yönetim biçimidir.

  • Halk, yöneticilerini seçimle belirler.

  • Çoğunluğun kararı geçerli olsa da azınlık hakları da korunur.

• Demokrasinin temel ilkeleri:

  • Eşitlik

  • Özgürlük

  • Adalet

  • Katılım

  • Hukukun üstünlüğü

• Vatandaşlık:

  • Bir bireyin bir devlete resmî olarak bağlı olması.

  • Hak, özgürlük ve sorumlulukları beraberinde getirir.

• Demokrasi ve vatandaşlık ilişkisi:

  • Vatandaşlar demokratik haklarını kullanarak yönetime katılır.

  • Demokrasinin güçlü olması, vatandaşların bilinçli ve aktif olmasıyla mümkündür.

• Örnek: Seçimlerde oy kullanmak, belediye hizmetleri hakkında görüş bildirmek.

• Atasözü: “Birlikten kuvvet doğar.” → Demokraside halkın ortak gücünü anlatır.

5.2. Vatandaşların Temel Hakları ve Anayasa

• Anayasa:

  • Devletin temel yapısını, işleyişini ve vatandaşların haklarını düzenleyen en yüksek hukuk belgesidir.

  • Hiçbir kanun anayasaya aykırı olamaz.

• Temel haklar:

  1. Kişi hakları: Yaşama hakkı, kişi dokunulmazlığı, din ve vicdan özgürlüğü.

  2. Sosyal haklar: Eğitim, sağlık, barınma, sosyal güvenlik.

  3. Siyasi haklar: Seçme ve seçilme hakkı, siyasi partilere katılma.

  4. Ekonomik haklar: Çalışma hakkı, adil ücret, dinlenme hakkı.

• Hakların özellikleri:

  • Anayasa ile güvence altındadır.

  • Hiç kimse bu haklardan keyfi olarak mahrum bırakılamaz.

• Örnek: Eğitim hakkı sayesinde herkes devlet okullarında ücretsiz eğitim alabilir.

• Hadis: “Hepiniz çobansınız, hepiniz güttüğünüzden sorumlusunuz.” → Hak ve sorumluluk dengesine işaret eder.

5.3. Vatandaş Olarak Sorumluluklarımız

• Sorumluluk: Hakların yanında yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerdir.

• Vatandaşlık sorumlulukları:

  • Kanunlara ve kurallara uymak.

  • Vergi vermek.

  • Seçimlerde oy kullanmak.

  • Vatanı korumak, askerlik yapmak (erkek vatandaşlar için).

  • Çevreyi korumak.

  • Başkalarının haklarına saygı göstermek.

• Hak-sorumluluk dengesi:

  • Haklar sorumluluklarla birlikte anlam kazanır.

  • Haklarımızı kullanırken başkasının hakkını ihlal etmemeliyiz.

• Örnek:

  • Trafik kurallarına uymak → güvenliği sağlar.

  • Vergi ödemek → devletin hizmet sunmasına katkı sağlar.

• Atasözü: “Komşu hakkı, Tanrı hakkı.” → Başkalarının haklarına saygının önemi.

5.4. Etkin Vatandaş Olarak Toplumsal Refaha Katkıda Bulunmak

• Etkin vatandaş: Haklarını bilen, sorumluluklarını yerine getiren, toplum için aktif çalışan kişidir.

• Etkin vatandaşın özellikleri:

  • Demokratik süreçlere katılır (oy kullanmak, dilekçe vermek).

  • Çevreye ve topluma duyarlıdır.

  • Toplumsal sorunlara çözüm arar.

  • Gönüllülük faaliyetlerine katılır.

  • Bilgi ve teknolojiyi bilinçli kullanır.

• Toplumsal refah: Toplumun huzuru, barışı ve gelişmişlik düzeyidir.

• Etkin vatandaşın katkıları:

  • Sosyal yardımlara katılmak.

  • Çevre temizliğine destek olmak.

  • Fikirlerini ifade ederek yönetime katkı sağlamak.

  • Yeni projeler geliştirmek.

• Örnek:

  • Bir öğrencinin geri dönüşüm kampanyasına katılması.

  • Mahalledeki sorunları belediyeye bildirmek.

• Sonuç: Etkin vatandaşlık → toplumsal barışı ve refahı güçlendirir.