Ahlak ve Yurttaşlık 2

4. Ünite: Evrensel Ahlak

---

4.1. Neyi Yapmalı, Neyi Yapmamalı?

• Ahlak: İnsanların davranışlarını düzenleyen kurallar ve değerler bütünüdür.

• Evrensel ahlak ilkeleri: Bütün insanlar için geçerli, zamana ve mekâna göre değişmeyen ilkeler (adalet, doğruluk, barış, saygı, özgürlük, eşitlik).

Yapmamız gerekenler:

• Doğruyu söylemek, yalan söylemekten kaçınmak.

• Büyüklerimize saygı, küçüklere sevgi göstermek.

• Adil davranmak, hakkı gözetmek.

• Sözünde durmak, emanete sahip çıkmak.

• Yardımlaşmak ve paylaşmak.

Yapmamamız gerekenler:

• İnsanlara ve doğaya zarar vermek.

• Ayrımcılık yapmak (din, dil, ırk, cinsiyet üzerinden).

• Başkalarının eşyasını izinsiz kullanmak.

• Bencil davranmak, toplum kurallarını yok saymak.

Hadis: “Sizin en hayırlınız, ahlakı en güzel olanınızdır.” (Buhârî, Edeb, 39)
Atasözü: “Ne ekersen, onu biçersin.” → İnsan davranışlarının sonuçlarını anlatır.

---

4.2. Her Yerde, Herkes İçin

• Evrensel değerler: Tüm dünyada kabul gören, toplumlar üstü ortak değerlerdir.

  • Adalet, özgürlük, eşitlik, barış, insan haklarına saygı, dürüstlük.

• Evrensel olmasının nedeni:

  • İnsan onuruna ve haklarına dayanır.

  • Din, kültür, coğrafya fark etmeden tüm insanlar için geçerlidir.

Örnekler:

• Afrika’da açlığa karşı yardım kampanyaları → dayanışma.

• Dünya barışı için imzalanan anlaşmalar → barış ve adalet.

• Farklı milletlerden sporcuların olimpiyatlarda dostça yarışması → eşitlik ve kardeşlik.

Atasözü: “Komşusu açken tok yatan bizden değildir.”
Sonuç: İnsanlar farklı olsa da evrensel değerler sayesinde ortak bir yaşam sürdürebilir.

---

4.3. Ortak Gelecek

• Tanımı: Bugünden aldığımız sorumluluklarla geleceği güvence altına almak.

• Ortak geleceği tehdit eden unsurlar:

  • Çevre kirliliği (hava, su, toprak kirliliği).

  • İklim değişikliği ve küresel ısınma.

  • Savaşlar, şiddet, gelir dağılımındaki eşitsizlik.

  • Doğal kaynakların (su, petrol, ormanlar) aşırı tüketimi.

Ortak geleceği koruma yolları:

• Çevre bilinci oluşturmak (çöp ayrıştırma, geri dönüşüm, enerji tasarrufu).

• Kaynakları ölçülü kullanmak.

• Barış ve adaleti savunmak.

• Uluslararası dayanışmayı güçlendirmek.

Örnek:

• “Sıfır Atık Projesi” → Türkiye’de gelecek nesillere temiz bir çevre bırakmayı amaçlayan çalışma.

• Atasözü: “Su testisi su yolunda kırılır.” → Doğayı yanlış kullanmanın sonuçlarını hatırlatır.

---

4.4. Yarınları Kurtarmak

• Anlamı: Bugünden alınan önlemlerle gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakmak.

• Bireyin sorumlulukları:

  • Çöpleri geri dönüştürmek, enerji tasarrufu yapmak.

  • Ağaç dikmek, doğayı korumak.

  • Sosyal yardımlara katılmak.

• Toplumun sorumlulukları:

  • Eğitimle bilinçli bireyler yetiştirmek.

  • Çevre ve sosyal projeler geliştirmek.

• Devletin sorumlulukları:

  • Doğayı koruyan yasalar çıkarmak.

  • Sosyal eşitsizlikleri azaltacak politikalar geliştirmek.

Örnek:

• Kızılay’ın kan bağışı kampanyaları → geleceği kurtarmaya katkı.

• Atasözü: “Bugünün işini yarına bırakma.” → Gelecek için bugünden çalışmak gerektiğini anlatır.

---

4.5. Dijital Dünyanın Bilinmeyen Yüzü

• Dijital dünya: İnternet, sosyal medya, oyunlar, sanal iletişim ortamları.

• Olumlu yönleri:

  • Bilgiye hızlı erişim.

  • Eğitimde fırsatlar (EBA, online dersler).

  • Dünyanın farklı yerlerinden insanlarla iletişim.

• Olumsuz yönleri:

  • Siber zorbalık: Hakaret, tehdit, küçümseme.

  • Dezenformasyon: Yanlış bilgi yayılması.

  • Mahremiyet ihlali: Kişisel bilgilerin izinsiz paylaşılması.

  • Bağımlılık: Oyun, sosyal medya, ekran bağımlılığı.

Dijital ortamda ahlaki ilkeler:

• Doğruluk (yanlış bilgi paylaşmamak).

• Saygı (hakaret etmemek, farklı görüşlere tahammül).

• Dürüstlük (başkasının fikrini kaynak göstermeden kullanmamak).

• Ölçülülük (dijital dünyayı amaçlı ve sınırlı kullanmak).

Örnek:

• Telif haklarına uyarak müzik/film indirmemek.

• Dijital zorbalığa uğrayan arkadaşına destek olmak.

• Hadis: “Mümin, insanların canlarına ve mallarına zarar vermeyen kişidir.” → Dijital ortama da uyarlanabilir.