Uyanan Avrupa, Tükenen Osmanlı Ders Notu

8. Sınıf 1. Ünite8. Sınıf Ders Notları
Yazar Sosyal Bilgiler

8.1.1 Uyanan Avrupa, Tükenen Osmanlı

1. Avrupa’nın Uyanışı

a) Rönesans (Yeniden Doğuş)

    1. ve 16. yüzyıllarda İtalya’da başlayıp tüm Avrupa’ya yayıldı.

  • Eski Yunan ve Roma kültürü yeniden keşfedildi.

  • Bilim, sanat ve edebiyat alanında büyük ilerlemeler oldu.

  • Kilisenin etkisi azaldı, akıl ve bilim ön plana çıktı.

Örnek: Leonardo da Vinci’nin resimleri, Kopernik’in dünya ve evren hakkındaki çalışmaları.

b) Reform (Dinde Yenilik)

    1. yüzyılda Almanya’da başladı, Avrupa’ya yayıldı.

  • Katolik Kilisesi’ne karşı tepki olarak doğdu.

  • Protestanlık, Kalvinizm gibi yeni mezhepler ortaya çıktı.

  • Din adamlarının halk üzerindeki baskısı zayıfladı.

Örnek: Martin Luther’in İncil’i Almanca’ya çevirmesi.

c) Coğrafi Keşifler

    1. ve 16. yüzyıllarda Avrupalı denizciler yeni yollar buldu.

  • Amerika kıtası keşfedildi, Ümit Burnu’ndan Hindistan’a gidildi.

  • Baharat ve İpek Yolu önemini kaybetti, yeni ticaret yolları açıldı.

  • Avrupa zenginleşirken Osmanlı’nın gelir kaynakları azaldı.

Örnek: Kristof Kolomb’un Amerika’yı keşfi (1492).

2. Osmanlı Devleti’nin Tükeniş Süreci

a) Siyasi Alanda

    1. yüzyıl sonlarından itibaren duraklama başladı.

  • Merkezi otorite zayıfladı, isyanlar arttı.

  • Uzun süren savaşlar devleti yordu.

Örnek: Celali İsyanları, Osmanlı’nın otoritesini sarstı.

b) Ekonomik Alanda

  • Coğrafi keşifler sonrası Osmanlı ticaret yolları önemini kaybetti.

  • Hazine gelirleri azaldı, enflasyon arttı.

  • Avrupa, sömürgelerden elde ettiği zenginlikle güçlenirken Osmanlı geride kaldı.

Örnek: Gümrük gelirleri azalınca Osmanlı Avrupalılara kapitülasyonlar vererek kayıpları telafi etmeye çalıştı.

c) Askeri Alanda

  • Osmanlı ordusu yeni teknolojilere ayak uyduramadı.

  • Avrupa’da ateşli silahlar gelişirken Osmanlı geleneksel yöntemlerde ısrar etti.

  • Yeniçeri Ocağı disiplinini kaybetti.

Örnek: 1683 II. Viyana Kuşatması’nın başarısızlığı, Osmanlı’nın Avrupa’daki ilerlemesini durdurdu.

d) Sosyal ve Kültürel Alanda

  • Avrupa’da bilim ve sanat ilerlerken Osmanlı yeniliklere kapalı kaldı.

  • Matbaanın geç kullanılması bilgi yayılımını engelledi.

  • Medreseler yeniliklere ayak uyduramadı.

Örnek: Osmanlı’da matbaa ancak 1727’de İbrahim Müteferrika tarafından kullanılmaya başlandı.

3. Avrupa – Osmanlı Karşılaştırması

  • Avrupa: Bilim, teknik, sanat ve ticarette gelişti → “Uyanış Dönemi”

  • Osmanlı: Savaşlar, ekonomik sıkıntılar, iç isyanlar → “Gerileme ve Tükeniş”

Sonuç:
Avrupa ilerlerken Osmanlı geride kaldı. Bu durum Osmanlı’nın 17. yüzyıldan itibaren siyasi, ekonomik ve askeri alanda güç kaybetmesine yol açtı.

Genel Sonuç

“Uyanan Avrupa, Tükenen Osmanlı” dönemi;

  • Avrupa’nın yenilik ve gelişme ile güçlendiği,

  • Osmanlı Devleti’nin ise dış ve iç sorunlarla zayıfladığı bir dönemdir.

 

Osmanlı’yı Çöküntüden Kurtarma Akımları

1. Osmanlı Devleti’nin Zayıflaması

  1. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti;

  • Siyasi alanda toprak kayıpları,

  • Ekonomik alanda ticaret yollarının değişmesi,

  • Askerî alanda yeni tekniklere uyum sağlayamaması,

  • Sosyal ve kültürel alanda yeniliklere kapalı kalması nedeniyle zayıflamaya başladı.

Bu durumu engellemek için 19. yüzyılda fikir akımları ortaya çıktı.

2. Osmanlıcılık

  • Amaç: Din, dil, ırk farkı gözetmeden Osmanlı Devleti’ndeki tüm halkı “Osmanlı” kimliği altında birleştirmek.

  • Dayanak: 1839 Tanzimat Fermanı ve 1856 Islahat Fermanı.

  • Sonuç: Milliyetçilik akımları nedeniyle özellikle Balkanlardaki uluslar bağımsızlık isteyince başarısız oldu.

Örnek: Tanzimat Fermanı ile Osmanlı vatandaşlarına eşitlik verilmesi.

3. İslamcılık (Ümmetçilik)

  • Amaç: Tüm Müslümanları Osmanlı halifesi etrafında toplamak, birlik oluşturmak.

  • Destekleyenler: II. Abdülhamit (Panislamizm politikası).

  • Sonuç: Müslüman toplulukların (Araplar, Arnavutlar) bağımsızlık istemesiyle başarıya ulaşamadı.

Örnek: II. Abdülhamit’in hilafet gücünü kullanarak Müslüman dünyayı Osmanlı yanında tutmaya çalışması.

4. Türkçülük (Turancılık)

  • Amaç: Osmanlı’daki Türkleri ve dünya üzerindeki bütün Türkleri (Turancılık) bir araya getirip güçlendirmek.

  • Öne Çıkanlar: Ziya Gökalp, Yusuf Akçura, Mehmet Emin Yurdakul.

  • Sonuç: Özellikle I. Dünya Savaşı sırasında önem kazandı. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda etkili oldu.

Örnek: Ziya Gökalp’in “Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak” düşüncesi.

5. Batıcılık (Modernleşme)

  • Amaç: Avrupa’nın bilim, teknik ve yönetim anlayışını örnek alarak Osmanlı’yı çağdaşlaştırmak.

  • Özellik: Askerî ve teknik alanda Avrupa’yı örnek almak, toplumsal düzeni yenilemek.

  • Sonuç: Osmanlı Devleti’ni kurtaramasa da Cumhuriyet Dönemi’nin laik ve çağdaş reformlarına temel oluşturdu.

Örnek: Tanzimat Dönemi’nde açılan modern okullar, Avrupa tarzı hukuk sisteminin benimsenmesi.

6. Milliyetçilik

  • Amaç: Osmanlı içindeki Türk milletini öne çıkarmak ve milli birliği sağlamak.

  • Sonuç: Türk Kurtuluş Savaşı’nı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasını sağladı.

Örnek: Mustafa Kemal Atatürk’ün “Türk milletinin istiklâlini yine Türk milletinin azim ve kararı kurtaracaktır.” sözü.

7. Genel Değerlendirme

  • Osmanlı’yı kurtarma çabaları arasında Osmanlıcılık, İslamcılık ve Batıcılık başarısız oldu.

  • Türkçülük ve Milliyetçilik ise Milli Mücadele’de ve Cumhuriyet’in kuruluşunda başarıya ulaştı.

Sonuç: Osmanlı Devleti yıkılmaktan kurtarılamadı; ancak bu fikir akımları içinde Türk milliyetçiliği Cumhuriyet’in temelini oluşturdu.

Özet

  • Osmanlıcılık: Tüm Osmanlı halkını eşit kabul etme çabası (başarısız).

  • İslamcılık: Müslümanları halife etrafında toplama (başarısız).

  • Batıcılık: Avrupa uygarlığını örnek alma (kısmen etkili).

  • Türkçülük – Milliyetçilik: Türk milletinin bağımsızlığını savunma (başarılı).

Osmanlı’yı kurtaramayan bu fikir akımları, Cumhuriyet’in kurulmasına giden yolda önemli fikir tartışmalarını oluşturdu.

Bunları da beğenebilirsin Yazarın diğer içerikleri