621 Ülkemizin, Kıtaların ve Okyanusların Konum Özellikleri Açık Uçlu Sorular ve Cevapları

Açık Uçlu Sorular6. Sınıf 2. Öğrenme Alanı

Yazar Erkan İsanmaz Tarih Eki 3, 2025

Soru 1:

Coğrafi koordinat sistemi nedir? Hangi kavramlardan yararlanılarak oluşturulur?

Cevap:

Coğrafi koordinat sistemi, Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın yerini belirlemek için kullanılan uluslararası sayı sistemidir. Ekvator, paralel, meridyen, Greenwich, enlem ve boylam gibi kavramlardan yararlanılarak oluşturulur.

Soru 2:

Meridyenlerin özelliklerinden üç tanesini yazınız.

Cevap:

Meridyenler kutupları birleştiren hayali yarım dairelerdir.

Greenwich meridyeni başlangıç meridyenidir ve 0° boylamıdır.

Toplam 360 meridyen vardır.

Ardışık iki meridyen arası zaman farkı 4 dakikadır.

Meridyenler kutuplarda birleşir ve boyları eşittir.

Soru 3:

Türkiye’nin mutlak konumu nedir?

Cevap:

Türkiye, 36°–42° kuzey paralelleri ile 26°–45° doğu meridyenleri arasında yer alır.

Soru 4:

Türkiye’nin göreceli konumu hakkında bilgi veriniz.

Cevap:

Türkiye, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine en çok yaklaştığı noktada yer aldığı için önemli ticaret yollarının kesişim noktasındadır. Ayrıca enerji kaynaklarının bulunduğu Orta Doğu’ya yakınlığı ve stratejik boğazlara sahip olması, ülkenin siyasi ve ekonomik önemini artırmaktadır.

Soru 5:

Türkiye’nin 36°–42° kuzey paralelleri arasında yer almasının iklim ve tarım üzerindeki etkilerini yorumlayınız.

Cevap:

Türkiye orta kuşakta yer aldığı için dört mevsim belirgin şekilde yaşanır. Bu durum tarım ürünlerinin çeşitliliğini artırır ve farklı bölgelerde farklı iklim tiplerinin görülmesine neden olur. Örneğin güneyde Akdeniz iklimi etkili olurken, iç kesimlerde karasal iklim görülür.

Soru 6:

Eğer dünya tek bir devlet olsaydı başkenti İstanbul olurdu.” sözünü göreceli konum açısından değerlendiriniz.

Cevap:

Bu söz, Türkiye’nin üç kıtanın birleştiği yerde bulunması, önemli deniz yolları ve boğazlara sahip olması ve doğu ile batı arasında köprü konumunda bulunmasıyla ilgilidir. Bu özellikleri sayesinde Türkiye’nin coğrafi konumu dünya siyasetinde merkezi bir yer tutar.

Soru 7:

Coğrafi koordinat sisteminin günlük hayatta kullanım alanlarına örnekler veriniz.

Cevap:

Günlük hayatta coğrafi koordinat sistemi; cep telefonlarında konum paylaşma, araç navigasyonu ile rota belirleme, hava ve deniz taşımacılığında güzergâh belirleme gibi alanlarda kullanılır. Ayrıca askeri operasyonlar ve afet yönetiminde de önemli rol oynar.

Soru 8:

Türkiye’nin bulunduğu konumun ülkenin savunma, dış politika ve enerji stratejilerine nasıl yön verdiğini açıklayınız.

Cevap:

Türkiye’nin üç kıtanın kesişim noktasında yer alması, enerji taşıma hatlarına yakınlığı ve stratejik boğazlara sahip olması savunma ve dış politikasında belirleyici olmuştur. Enerji koridoru olma özelliği nedeniyle bölgesel güç dengelerinde etkili bir rol üstlenmektedir. Ayrıca jeopolitik konumu, savunma politikalarının hem doğu hem batı eksenli düşünülmesini zorunlu kılar.

Soru 29:

Paralellerin derecelerine bakarak bir yerin kuzey veya güney yarım kürede olduğunu nasıl anlarız?

Cevap:

Paralel dereceleri Ekvator’dan yukarı doğru artıyorsa kuzey yarım kürede, aşağı doğru artıyorsa güney yarım kürededir. Bu yöntemle bir yerin hangi yarım kürede olduğunu kolayca belirleyebiliriz.

Soru 10:

Türkiye’nin doğu ve batı uç noktaları arasındaki meridyen farkı nedir? Bu farkın yerel saat üzerindeki etkisini hesaplayınız.

Cevap:

Türkiye’nin doğu ve batı uç noktaları arasında 19 meridyen farkı vardır. Her meridyen arası 4 dakika olduğu için toplam yerel saat farkı yaklaşık 76 dakikadır (19×4=76 dakika)

Soru 11:

Türkiye’nin kuzey ve güney uç noktaları arasındaki paralel farkı kaçtır? Bu farkın mesafe olarak karşılığı nedir?

Cevap:

Türkiye’nin kuzey ve güney uç noktaları arasında 6 paralel farkı vardır. İki paralel arası yaklaşık 111 km olduğundan toplam mesafe yaklaşık 666 km’dir (6×111=666 km)

Soru 12:

Türkiye’nin boğazlara sahip olmasının uluslararası ticaret açısından önemini değerlendiriniz.

Cevap:

İstanbul ve Çanakkale boğazları, Karadeniz’i Akdeniz’e bağlayarak önemli bir ticaret güzergâhı oluşturur. Bu durum Türkiye’ye ekonomik ve jeopolitik avantaj sağlar.

Soru 13:

Türkiye’nin üç kıtanın birleşme noktasında bulunması kültürel etkileşim açısından nasıl bir sonuç doğurmuştur?

Cevap:

Bu konum Türkiye’nin tarih boyunca farklı medeniyetlerin geçiş noktası ve buluşma yeri olmasını sağlamıştır. Farklı kültürlerin etkileşimi zengin bir kültürel miras, çok sayıda tarihi eser ve güçlü bir turizm potansiyeli ortaya çıkarmıştır.

Soru 14:

Türkiye’nin denizlerle çevrili olmasının ekonomik ve stratejik avantajlarını açıklayınız.

Cevap:

Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili olduğu için balıkçılık, turizm ve deniz ticareti gibi ekonomik faaliyetlerde avantaj sağlar. Ayrıca boğazlara sahip olması stratejik önem kazandırır; uluslararası ticaret yollarının kontrolü Türkiye’nin elindedir.

Soru 15:

Türkiye’nin enerji kaynaklarına yakınlığının dış politikasında nasıl bir araç olarak kullanıldığını değerlendiriniz.

Cevap:

Türkiye, enerji geçiş koridoru olma özelliğini Avrupa ve Asya arasında stratejik bir pazarlık unsuru olarak kullanır. Bu durum ülkeye diplomatik güç kazandırır. Ancak enerji hatlarının güvenliği konusunda sorumluluklarını da artırır.

Soru 16:

Türkiye’nin göreceli konumu değişseydi (örneğin Ekvator’a daha yakın olsaydı) iklim, tarım ve yaşam biçimi nasıl farklılaşırdı?

Cevap:

Ekvator’a daha yakın olsaydı tropikal iklim özellikleri görülür, yıl boyunca sıcaklık yüksek olurdu. Tarım ürünleri değişir, dört mevsim yerine yağış ve kuraklık dönemleri yaşanırdı. Giyim, beslenme ve yerleşim biçimi gibi kültürel unsurlar da farklılaşırdı.

Soru 17:

Türkiye’nin üç kıtanın birbirine en çok yaklaştığı noktada bulunmasının kültürel ve ticari sonuçlarını değerlendiriniz.

Cevap:

Bu konum, tarih boyunca çok sayıda uygarlığın Anadolu’da buluşmasına yol açmıştır. Ticaret yollarının kavşağında yer alması sayesinde kültürel etkileşim artmış, farklı medeniyetlerin izleri birlikte yaşamıştır. Ayrıca Asya-Avrupa ticaretinin merkezi olmuştur.

Soru 18:

Bir yerin coğrafi konumunu belirleyen Mutlak Konum ve Göreceli Konum kavramları arasındaki farkı açıklayınız.

Cevap:

Mutlak Konum (Matematiksel Konum): Bir yerin Ekvator‘a ve Başlangıç Meridyeni‘ne olan uzaklığı (paralel ve meridyen dereceleri) ile belirlenen, değişmeyen konumudur. Türkiye için $3 6^{\circ} - 4 2^{\circ}$ Kuzey paralelleri ile $2 6^{\circ} - 4 5^{\circ}$ Doğu meridyenleri arasıdır.

Göreceli Konum (Özel Konum): Bir yerin kıtalara, okyanuslara, denizlere, boğazlara, ticaret yollarına, yeryüzü şekillerine ve komşu ülkelere göre olan konumudur. Bu konum, o yerin coğrafi ortamına ve özelliklerine göre değişir.

Soru 19:

Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin uzunluğunun azalmasının sebebini açıklayınız.

Cevap:

Dünya’nın geoit şeklinden dolayı, paralellerin çapları Ekvator’dan kutuplara doğru küçülür. Ekvator en büyük çembere sahiptir.

Soru 20:

Türkiye $2 6^{\circ}$ Doğu meridyeni ile $4 5^{\circ}$ Doğu meridyeni arasında yer almaktadır. Bu bilgiye dayanarak, Türkiye’nin en batısı ile en doğusu arasındaki yerel saat farkını hesaplayınız.

Cevap:

Yerel saat farkını hesaplamak için iki meridyen arasındaki derece farkı bulunur ve bu fark 4 dakika ile çarpılır, çünkü ardışık iki meridyen arasındaki zaman farkı 4 dakikadır.

Meridyen Farkı: $4 5^{\circ} Do g ˘ u - 2 6^{\circ} Do g ˘ u = 19 meridyen$
Zaman Farkı Hesaplaması: $19 meridyen \times 4 dakika/meridyen = 76 dakika$

Türkiye’nin en batısı ile en doğusu arasındaki yerel saat farkı 76 dakikadır (1 saat 16 dakika).

Soru 21:

Türkiye’nin mutlak konumu ( $3 6^{\circ} - 4 2^{\circ}$ Kuzey paralelleri) dikkate alındığında, Akdeniz Bölgesi (güney) ile Karadeniz Bölgesi (kuzey) arasında kış sıcaklıkları açısından belirgin bir fark gözlenir.

Bu durumun temel nedeni nedir?

Cevap:

Bu sıcaklık farkının temel nedeni, Türkiye’nin Kuzey Yarım Küre’de bulunmasından kaynaklanan Enlem Etkisi’dir.

Türkiye’de güneyden (Ekvator’dan) kuzeye (Kutuplara) doğru gidildikçe, Güneş ışınlarının geliş açısı daralır.
Bu durum sonucunda, $3 6^{\circ}$ Kuzey’de yer alan Akdeniz kıyıları $4 2^{\circ}$ Kuzey’de yer alan Karadeniz kıyılarına göre Güneş ışınlarını daha dik açıyla alır ve dolayısıyla daha sıcak olur.

Soru 22:

Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili olması sonucu ortaya çıkan “Mavi Vatan” kavramını tanımlayınız.

Cevap:

Mavi Vatan Tanımı: “Mavi Vatan”, uluslararası hukuk çerçevesinde Türkiye’nin denizlerdeki (Karadeniz, Ege ve Akdeniz) hak ve çıkarlarını koruyarak egemenliğini ilan ettiği deniz sahalarını tanımlar. Ülkemizin yalnızca kara topraklarını değil, deniz yetki alanlarını (karasuları, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölgeler) da içine alan sınırlarıdır.

Soru 23:

Günümüzde coğrafi koordinat sistemi (enlem-boylam değerleri), geleneksel haritacılık dışında hangi teknolojik alanlarda ve amaçlarla yaygın olarak kullanılmaktadır?

Cevap:

Navigasyon Sistemleri (GPS): Araçlardaki yol kılavuzu sistemlerinde (Navigasyon) rotaların belirlenmesi ve hedefe ulaşılması için kullanılır.
Cep Telefonlarındaki Yer Bildirimleri: Konum paylaşma, hava durumu uygulamaları ve sosyal medyada yer bildirimi yapma özelliklerinin temelini oluşturur.
Hava ve Deniz Ulaşımı: Uçakların ve gemilerin rotalarının güvenli ve doğru bir şekilde planlanması ve takip edilmesi için kullanılır.
Savunma Sanayisi: Füzelerin ve diğer askeri mühimmatların hedef koordinatlarını doğru bir şekilde bulması için hayati öneme sahiptir.

Soru 24:

Türkiye’nin güneyden (örneğin Hatay) kuzeye (örneğin Sinop) doğru gidildikçe cisimlerin gölge boylarında nasıl bir değişim gözlenir? Bu değişimin nedenini açıklayınız.

Cevap:

Türkiye’de güneyden kuzeye doğru gidildikçe (Ekvator’dan uzaklaştıkça), cisimlerin gölge boyları uzar.

Bu durumun nedeni, mutlak konumun bir sonucu olan Enlem Etkisi’dir. Kuzeye gidildikçe Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı daralır (eğilir). Güneş ışınları ne kadar dar açıyla gelirse, cisimlerin gölgeleri o kadar uzar.

Soru 25:

Mutlak Konum (enlem-boylam) asla değişmezken, Göreceli Konum zaman içinde değişebilir veya önemi artıp azalabilir.

Göreceli konumun değişmesine veya öneminin artıp azalmasına örnek veriniz.

Cevap:

Bir bölgenin deniz yetki alanlarında (Göreceli Konum) doğal gaz veya petrol rezervi gibi enerji kaynaklarının keşfedilmesi, o bölgenin ve dolayısıyla o ülkenin (Türkiye’nin Akdeniz’deki durumu gibi) uluslararası alandaki göreceli ve jeopolitik önemini büyük ölçüde artırır.

Soru 26:

Türkiye’nin Asya ve Avrupa kıtaları arasında bir köprü görevi görmesi, kültürel çeşitlilik açısından nasıl bir sonuç doğurmuştur? Açıklayınız.

Cevap:

Türkiye’nin iki büyük kıtayı birleştiren kavşak noktasında bulunması, tarih boyunca birçok farklı kültür, medeniyet, din ve etnik grubun bu topraklardan geçmesine veya yerleşmesine neden olmuştur.