Görgü Kuralları ve Nezaket Dersi 4. ÜNİTE · Toplum İçinde Görgü Kuralları ve Nezaket

Yazar Sosyal Bilgiler Son güncelleme Eyl 24, 2025

4. ÜNİTE · Toplum İçinde Görgü Kuralları ve Nezaket

4.1. İletişimde Görgü ve Nezaket

Amaç: Mesajı doğru iletmek için uygun kelime, ton ve üslubu seçebilmek; muhataba göre hitap biçimini ayarlamak.
Yapılacaklar:

“Lütfen, rica ederim, özür dilerim, teşekkür ederim” gibi ifadeleri yerinde kullan.
Büyüklerle resmî, akranlarla daha doğal ama saygılı üslup.
Empati kur; yanlış anlaşılmayı önlemek için açık ve net cümleler seç.
Yapılmayacaklar: Kaba hitap, söz kesme, alaycı ton.
Örnek diyalog: “Affedersiniz öğretmenim, bir soru sorabilir miyim?” / “Elbette, buyur.”
Etkinlik: “Üslup Dönüştürme” — öğrencilere kaba bir cümle ver, nezaketli hâle getirsinler.
Mini değerlendirme: “Aynı içeriği üç farklı muhatap için uygun üslupla yaz (büyük, akran, küçük).”

4.2. Kalabalık Ortamlarda Nezaket

Amaç: Gürültülü/kalabalık ortamlarda sözel ve beden dilini denetlemek.
Yapılacaklar:

Ses tonunu yükseltmeden, anlaşılır ve kısa konuş.
Jest–mimikleri abartma; soru geldiğinde söz bitmesini bekle.
AVM, pazar, toplantı, konser gibi ortamlarda çevreyi rahatsız etme.
Yapılmayacaklar: Bağırmak, itişmek, sıraya kaynamak.
Örnek cümle: “Sizden sonra sıradayım, bekliyorum.”
Etkinlik: “Ses Termostatı” — aynı cümleyi düşük-orta-yüksek tonda söyleyip hangisinin uygun olduğunu tartışın.
Mini değerlendirme: “Toplantıda karşı taraf sizi yanlış anladı; tonu/kelimeyi nasıl düzeltirsiniz?”

4.3. Günlük Hayatta Nezaket İfadeleri

Amaç: Günlük selamlaşma ve nazik ifadeleri doğru bağlamda kullanmak.
İfade bankası: “Günaydın/İyi günler/İyi akşamlar”, “Lütfen”, “Teşekkür ederim”, “Rica ederim”, “Affedersiniz”, “Geçmiş olsun”, “Tebrik ederim”.
Etkinlik: “Duruma Uygun İfade” — öğretmen kısa senaryolar okur, öğrenciler uygun ifadeyi seçer.
Mini değerlendirme: 6 cümlede eksik nezaket ifadesini tamamla.

4.4. Ortak Yaşam Alanlarında Saygı

Amaç: Kamu alanlarında hak ve kurallara saygı göstermek.
Örnek alanlar & kurallar:

Market/Kantin: Sıraya uy, sabırlı ol, itişme.
Kütüphane: Sessizlik.
Hastane: Öncelikli koltuklara oturma.
Sokak: Yüksek sesten kaçın.
Etkinlik: “Hak–Sorumluluk Eşleştirme” — her alan için 2 hak, 2 sorumluluk yazdır.
Mini değerlendirme: Doğru–yanlış kartlarıyla hızlı yoklama.

4.5. Komşuluk İlişkilerinde Nezaket

Amaç: Komşulukta huzur ve dayanışmayı güçlendirmek.
Yapılacaklar: “Hoş geldiniz/Geçmiş olsun/Günaydın” gibi selamlar; güler yüz; ihtiyaçta yardım; rahatsız edici davranışlardan kaçınma.
Etkinlik: “Yeni Komşu Senaryosu” — apartmana yeni taşınan aileye karşılama planı hazırlayın.
Mini değerlendirme: Gürültü şikâyetini nezaketle ileten kısa not yaz.

4.6. Kültürel Etkinliklerde Nezaket

Amaç: Toplantı, gösteri, tören vb. yerlerde iletişimi ve dikkati korumak.
İlkeler: Ses tonunu ayarla; söz kesme; dikkat dağıtıcı hareketlerden kaçın; anlaşılır konuş.
Etkinlik: “Sunucu–Dinleyici Rol Oyunu” — yanlış/doğru davranışı izleyip geribildirim verin.
Mini değerlendirme: Bir törende yapılmaması gereken 3 davranışı yaz.

4.7. Tarihî, Dinî, Kültürel Eserleri ve Eşyaları Koruma

Amaç: Maddi/manevi mirası korumaya yönelik bilinç kazanmak.
Yapılacaklar: Yazı yazmamak, dokunma yasağına uymak, fotoğraf kuralına riayet, alanı temiz bırakmak; ibadethanelerde ölçülü davranış.
Zihin açıcı: Türkiye’de çok sayıda dünya mirası alanı bulunur; koruma bilinci kültürel kimliği güçlendirir.
Etkinlik: “Benim Miras Afişim” — seçilen eser için ‘yap–yapma’ afişi.
Mini değerlendirme: “Duvara yazı yazmayı engellemek için 2 önlem öner.”

4.8. Tarihî, Dinî ve Kültürel Mekânlardaki Davranışlar

Amaç: Mekânın niteliğine uygun saygılı tutum sergilemek.
Örnekler:

Dinî mekân: Sessizlik, uygun kıyafet, ibadet edenlere saygı; fotoğraf kurallarına uyum.
Müze/sergi: Sırayı bozma, önüne geçme; eserlere çok yaklaşma; düşük ses.
Etkinlik: “Mekân Kodları” — 3 farklı mekân için davranış kod listesi.
Mini değerlendirme: Kısa durum kartı: “Türbede selfie?” → Uygun alternatifi yaz.

4.9. Kültürel, Sosyal ve Sportif Etkinliklerde Saygılı Davranma

Amaç: Fair play ve toplumsal nezaketi içselleştirmek.
Örnekler: Spor karşılaşmasında rakibe saygı; konser/törende düzeni bozma; sosyal faaliyette paylaşımcı olma. (Sergi örneği: başkasının önüne geçmemek, sessizliği korumak.)
Etkinlik: “Tribün Senaryosu” — gerilim anında yapılacak nazik müdahaleleri yaz.
Mini değerlendirme: 5 davranışı “saygılı/saygısız” olarak sınıflandır.

4.10. Kültürel, Sosyal ve Sportif Etkinliklerde Nezaket İfadeleri

Amaç: Duruma uygun teşvik/tebrik/teselli dilini kullanmak.
İfade bankası: “Başarılar dilerim”, “Tebrik ederim”, “Harika performanstı”, “Geçmiş olsun”, “Elinize sağlık”, “Emeğine sağlık”, “Lütfen sırayı koruyalım.” (Nezaket kalıpları genel iletişim ilkelerinin uzantısıdır.)
Etkinlik: “Cümleyi Tamamla” — durum kartına uygun nezaket cümlesi yaz.
Mini değerlendirme: Yanlış kurulan cümleyi nezaketli hâle getir.

4.11. Kültürel, Sosyal ve Sportif Etkinliklerde Aşırılık İçeren Davranışlar

Amaç: Aşırılıkları tanıyıp önleyici/iyileştirici tutum geliştirmek.
Aşırılık örnekleri: Hakaret, bağırma, itişme, yer/yönetmelik ihlali, çevreyi kirletme.
Düzenleyici ilkeler: Sesini ve beden dilini kontrol et; soru–cevap sırasını bekle; uyarıları dinle. (Kalabalık ortamlarda ses/jest kontrolü gereklidir.)
Etkinlik: “Aşırılığı Yumuşat” — sert ifadeyi nezaketli ve etkili iletişime dönüştür.
Mini değerlendirme: 4 senaryodan hangileri “aşırılık”tır? Neden?

4.12. Trafikte ve Toplu Taşımada Nezaket

Amaç: Yol güvenliği ve toplumsal huzur için nezaket kurallarına uymak.
Trafikte: Kurallara uy, geçiş üstünlüğüne saygı, yayaya yol ver, gereksiz korna çalma.
Toplu taşımada: İnmek/binmek için izin iste; yaşlı, hamile, engelli ve çocuklulara yer ver; yüksek sesle konuşma.
Etkinlik: “Aile Röportajı” — ehliyeti olan bir büyüğe 6 soru sor, panoya as.
Mini değerlendirme: “Sürücü–yaya anlaşmazlığını” iki tarafın dilinden nazikçe yaz.

4.13. Kişisel Alanlara Saygı

Amaç: Kişisel/sosyal/genel alan ayrımlarını bilip uygun mesafeyi korumak.
Mesafe bilgisi:

Kişisel alan: ~45–120 cm (yakın çevre: aile/arkadaş, toplantıda konuştuğun kişi).
Sosyal alan: ~1,20–3,6 m (tanıdık ama yakın olmayan kişiler; postacı, görevli vb.).
Genel alan: 3,6 m+ (kafe, park gibi toplu alanlar).
İlke: Halka açık alanlarda kimseyi rahatsız etmeyecek mesafeyi gözet; herkesin kendini güvende ve özel hissetme hakkı var.
Örnek senaryo: Kamp alanında çadırları mesafeli kurmak → hem kendi mahremiyetin hem komşunun konforu korunur.