Hukuk ve Adalet – 1. Ünite Ders Notları

Hukuk ve Adalet
Yazar Sosyal Bilgiler

Hukuk ve Adalet – 1. Ünite Ayrıntılı Ders Notu

Yaşamımızda Hukuk ve Adalet

1. Adaletli Olmalıyız

  • Adaletin Tanımı: İnsanların haklarını koruyan, haksızlıkları engelleyen ve toplumsal düzeni sağlayan en önemli değerdir.

  • Neden önemli?

    • Adalet olmazsa toplumda güven, huzur ve barış kalmaz.

    • İnsanlar haklarını kendileri aramaya çalışırsa güçlüler zayıfları ezer, kargaşa çıkar.

  • Adaletli İnsan Özellikleri

    • Her insana insan olduğu için değer verir.

    • Başkalarının hakkına saygı duyar.

    • Kendisinin istemediği bir şeyi başkasına yapmaz.

    • Hakkaniyetli davranır, taraf tutmaz.

Tarihsel Örnek:

  • Hz. Ömer, yardımcısıyla sırayla deveye binme anlaşması yapar. Şam’a girerken sıra yardımcısına geldiği hâlde adil olmak için bu hakkı ona verir. → Adaletin bireyler arası ilişkide nasıl önem taşıdığını gösterir.

Günlük Hayattan Örnek:

  • Elif korsan kitap almayarak yazara emeğinin karşılığını vermeyi tercih eder. → Hak ve emeğe saygı adaletin gereğidir.

Unutmayalım:

  • “Adalet mülkün temelidir.” → Bir devletin ayakta kalması için adalet şarttır.

2. Adalete Dair Önerilerimiz

  • Adaletin eksikliği → insanların devlete ve birbirine güvenini sarsar.

  • Hatalı kararlar → masum insanların cezalandırılmasına yol açar.

Örnek Olay:

  • Ricky Jackson: ABD’de 39 yıl boyunca haksız yere hapiste kaldı. Tanık ifadesi yalan çıkınca beraat etti.
    ➡️ Bu olay, doğru şahitliğin ve adil yargılamanın önemini gösterir.

Öneriler:

  • Tanıkların doğruyu söylemesi sağlanmalı.

  • Yargıçlar tarafsız olmalı.

  • Herkes eşit şartlarda savunma yapabilmeli.

  • Okullarda ve evlerde adaletli davranışlar örnek alınmalı.

3. Eşitsizlikler Eşitleniyor

  • Dezavantajlı Gruplar: Kadınlar, çocuklar, yaşlılar, engelliler, şehit yakınları, gaziler vb.

  • Bu gruplar günlük yaşamda zorluklarla karşılaşabilir (iş bulamama, eğitimde engeller, şiddet vb.).

  • Pozitif Ayrımcılık: Dezavantajlı grupları korumak için yapılan özel hukuki düzenlemeler.

Anayasa 10. Madde (2010 Değişikliği):

  • Devlet kadınlar, engelliler, çocuklar, yaşlılar ve şehit yakınları için özel tedbir alabilir.

  • Bu tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.

Örnekler:

  • Engelli vatandaşlara ücretsiz ulaşım.

  • Şehit ve gazi yakınlarına sağlık ve seyahat imkânı.

  • İşverenlere engelli işçi çalıştırma zorunluluğu.

  • Az kazananlardan az, çok kazananlardan çok vergi alınması.

  • Asgari ücretin altına maaş verilmemesi.

➡️ Buradaki amaç, gerçek eşitliği sağlamaktır. Çünkü aynı durumda olmayanlara aynı şekilde davranmak adil olmaz.

4. Adalet, Eşitlik ve Hukuk

  • Adalet: Hak edenin hakkını alması.

  • Eşitlik: Herkesin kanun önünde aynı haklara sahip olması.

  • Hukuk: Adalet ve eşitliği sağlayan kurallar bütünüdür.

Örnek (Anne ve Kek Paylaşımı):

  • Üç çocuğa aynı büyüklükte parça verilirse → eşitlik olur.

  • Çocukların yaşına göre farklı pay verilirse → adalet olur.

Anayasa’nın 10. Maddesi:

  • Herkes dil, ırk, din, cinsiyet vb. ayrım gözetilmeksizin eşittir.

  • Devlet kurumları eşitlik ilkesine göre davranmak zorundadır.

Örnek:

  • Bir dava açıldığında hâkim tarafsızdır. Herkes eşit muamele görür.

  • Eşitlik sadece bireyler için değil, devlet görevlileri için de bağlayıcıdır.

5. Adaletin Sağlanmasında Hukukun Rolü

  • Hukuk, güçlülerin zayıflara haksızlık yapmasını engeller.

  • Hak ve özgürlüklerin güvencesidir.

  • Toplumda barışı, güveni ve huzuru sağlar.

Tarihî Örnekler:

  • Fatih Sultan Mehmet ve Rum Mimar: Kadı, padişahı bile eşit görmüş, kararını adaletle vermiştir.

  • Osman Bey ve Dursun Fakih: Din ayrımı gözetmeden adaletli karar verilmesi, farklı toplumların güvenini kazanmıştır.

➡️ Hukukun olmadığı yerde adalet olmaz, güçlüler istediklerini yapar.

6. Toplumsal Düzenin Sağlanmasında Hukuk

Toplumsal düzeni sağlayan kurallar:

  1. Din Kuralları: İbadet, günah-sevap ölçüleri (ör. oruç tutmak).

  2. Ahlak Kuralları: Doğru-yanlış ölçüleri (ör. sözünde durmak).

  3. Görgü Kuralları: Nezaket, toplumsal alışkanlıklar (ör. selam vermek, büyüklerin elini öpmek).

  4. Hukuk Kuralları: Devlet gücüyle desteklenen, bağlayıcı kurallar.

Neden Hukuk Önde?

  • Çünkü maddi yaptırım gücü vardır.

  • Haklarımızı ve özgürlüklerimizi güvence altına alır.

Örnekler:

  • Trafikte hız sınırını aşan sürücüye ceza.

  • Bir öğrencinin eğitim hakkını hukuk korur.

  • Bir vatandaş sınav notuna itiraz edebilir → hak arama özgürlüğü.

Üniteden Çıkarılacak Dersler

  • Adalet, bireyin ve toplumun huzuru için gereklidir.

  • Hukuk, adaleti gerçekleştirmek için vardır.

  • Eşitlik, adaletin gerçekleşmesine yardım eder.

  • Pozitif ayrımcılık, dezavantajlı grupları korur.

  • Hukuk, toplumsal düzenin ve hakların güvencesidir.

Bunları da beğenebilirsin Yazarın diğer içerikleri