Ahlak ve Yurttaşlık 1. Ünite Ders Notu

Yazar Sosyal Bilgiler Son güncelleme Eyl 24, 2025

Ahlak ve Yurttaşlık 2

Ahlak: Bireylerin uyması gereken kurallar ve sergilemeleri gereken davranış biçimleridir.
Güzel ahlak:
- Doğru, iyi ve erdemli davranışların benimsenmesi ve hayata yansıtılmasıdır.
- Temel değerler: Sevgi, sabır, adalet, sorumluluk, yardımseverlik, dayanışma, tevazu, dürüstlük.
İslam’da güzel ahlak:
- Hz. Muhammed (sav): “Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim.”
- “En iyileriniz, ahlak bakımından en güzel olanlarınızdır.” (Hadis)
Örnek şahsiyetler:
- Hz. Muhammed (merhametli, güvenilir, sabırlı, tevazu sahibi, yardımsever).
- Hz. Yahya (şefkatli, anne babasına saygılı, isyankâr olmayan).
- Hz. Meryem (sabırlı, mütevazı, ibadete düşkün).
- Hoca Ahmet Yesevi (alçakgönüllü, farklı inançlara saygılı).
- Kâşgarlı Mahmud (ahlaki değerleri eserlerinde vurgulayan).
- Yunus Emre (sevgi, eşitlik, merhamet öğütleyen).
- Hacı Bektaş Veli (doğruluk, adalet, başkalarına saygı).
- Fuzûlî (Allah’a ve Peygamber’e sevgi, insanlara merhamet).
Güzel ahlakın kapsamı:
- İnsanlar arası ilişkilerde dürüstlük ve sevgi.
- Hayvanlara iyi davranmak.
- Çevreyi korumak.

Rol model: Davranışlarını örnek aldığımız kişilerdir.
Yakın çevreden rol modeller: Aile, öğretmen, akraba, arkadaş.
Toplumdan rol modeller: Sanatçılar, sporcular, bilim insanları, edebiyatçılar, din büyükleri.
Arkadaş seçimi:
- “Arkadaşını söyle, kim olduğunu söyleyeyim.” atasözü → arkadaşlarımız kişiliğimizi yansıtır.
- Arkadaş seçiminde ahlaki değerlere dikkat edilmelidir.
Rol modellerde aranan değerler:
- Dürüstlük
- Adalet
- Empati
- Sorumluluk
- Verilen sözleri tutmak
- Erdemli olmak
- Başkalarının haklarına saygı göstermek
- Özür dilemeyi bilmek

Ahlaki ölçüt: Doğru-yanlış, iyi-kötü ayrımında kullanılan ölçüler.
Temel kavramlar:
- Adalet: Hak ve hukuka uygun davranmak.
- Sorumluluk: Kendi davranışlarının sonuçlarını üstlenmek.
- Saygı: İnsanların farklılıklarını ve haklarını gözetmek.
- Eşitlik: İnsanlar arasında ayrım yapmamak.
- Barış: Uyum ve karşılıklı anlayış ortamı.
- Olgu: Gözlenebilen, gerçekleşmiş durum.
- Olay: Belirli zamanda gerçekleşen durum.
- Empati: Başkasının yerine kendini koyabilme.
- Sevgi, dayanışma, yardımlaşma: Toplumsal bağları güçlendirir.

Günlük yaşamda davranışlarımızı ahlaki ölçütlere göre düzenlemek gerekir.
Uygun davranış örnekleri:
- Başkalarının haklarına saygı göstermek.
- Verilen sözleri tutmak.
- Empati kurmak.
- Yardımlaşmak, dayanışmak.
- Başarıları takdir etmek.
- Doğru ve dürüst olmak.
Yanlış davranış örnekleri:
- Başkasının eşyasını izinsiz almak.
- Verilen sözleri tutmamak.
- İnsanlara kötü söz söylemek.

Olay ve olguların değerlendirilmesinde: Adalet, sorumluluk, dayanışma, saygı gibi ölçütler dikkate alınır.
Örnekler:
- Köyde insanların bir ailenin hasadını birlikte yapması → dayanışma.
- Millî Mücadele’de halkın kenetlenmesi → vatanseverlik ve sorumluluk.
- Şerife Bacı’nın cephane taşıması → fedakârlık ve sorumluluk.
Amaç: Olaylara sadece kişisel çıkar açısından değil, toplumsal fayda ve ahlaki ölçütler açısından bakabilmek.