Temel Yaşam Becerileri Dersi II – 2. Ünite Ders Notu

Yazar Sosyal Bilgiler Tarih Eyl 24, 2025

2. ÜNİTE: STRESLE BAŞ ETME – DERS NOTU (TYB.2.2)

STRES NEDİR? (TYB.2.2.1)

Tanım:

Stres, bireyin çevresinden gelen baskılar, zorluklar veya tehditlerle karşılaştığında ortaya çıkan fiziksel ve psikolojik tepkidir.

Yani stres, zorlayıcı bir durumla karşılaşınca vücudun ve zihnin verdiği doğal bir tepkidir.
Örnek: Sınav öncesi yaşanan gerginlik, yeni bir ortama girerken hissedilen heyecan.

Unutma: Az miktarda stres motive edici olabilir; fakat uzun süreli ve yoğun stres sağlığı olumsuz etkiler.

Yazılıda: “Stres nedir? Kısa bir örnekle açıklayınız.”

1️⃣ Stresin Nedenleri ve Kaynakları (TYB.2.2.2)

Stresin kaynağı kişiye, yaşa ve duruma göre değişebilir. Temel nedenleri aşağıdaki gibidir:

Kaynak	Açıklama	Örnek
Okul ve akademik nedenler	Sınavlar, proje teslimleri, ders yükü	Sınav korkusu
Sosyal nedenler	Aile içi çatışmalar, arkadaşlık sorunları	Arkadaş grubundan dışlanma
Kişisel nedenler	Mükemmeliyetçilik, düşük özgüven	“Başaramayacağım” düşüncesi
Çevresel nedenler	Gürültü, kalabalık, maddi zorluklar	Aşırı gürültülü ortam

Yazılıda: “Stresin üç farklı nedenini yazınız.”

2️⃣ Stresin Fizyolojik ve Davranışsal Etkileri (TYB.2.2.3)

Stres hem bedensel hem de davranışsal olarak kendini gösterir. Uzun süreli stres sağlık açısından ciddi sorunlara yol açabilir.

Etki Türü	Açıklama	Örnek
Fizyolojik (bedensel)	Vücutta görülen fiziksel tepkiler	Kalp çarpıntısı, terleme, mide ağrısı
Duygusal	Ruh hâlinde görülen değişimler	Kaygı, sinirlilik, korku
‍♂️ Davranışsal	Davranışlarda görülen değişimler	Uyku sorunları, dikkatsizlik, öfke patlaması

Yazılıda: “Stresin iki fizyolojik ve iki davranışsal etkisini örnekle açıklayınız.”

3️⃣ Stresle Başa Çıkma Yöntemleri (TYB.2.2.4)

Stresle etkili bir şekilde başa çıkmak mümkündür. Bunun için uygulanabilecek yöntemler şunlardır:

‍♂️ Fiziksel Yöntemler:

‍♂️ Egzersiz: Düzenli yürüyüş, koşu ve spor yapmak stresi azaltır.
️ Derin nefes alma: Nefes egzersizleri sinir sistemini sakinleştirir.
Uyku düzeni: Yeterli uyku stresi azaltır.

Manevi ve Psikolojik Yöntemler:

Dua ve ibadet: Manevi güç stresi hafifletir.
Olumlu düşünme: Olayların iyi tarafına odaklanmak.
Zaman yönetimi: Görevleri planlamak, son ana bırakmamak.
‍‍ Paylaşma: Duyguları yakınlarla paylaşmak.

Hz. Muhammed (sav) buyurmuştur: “Güçlü olan öfkesini yenen kimsedir.”
Bu söz, duyguları kontrol etmenin stresle baş etmede önemini vurgular.

Yazılıda: “Stresle başa çıkmak için kullanılabilecek dört yöntemi yazınız.”

4️⃣ Duyguların Davranışlara Etkisi (TYB.2.2.5)

Duygular, insan davranışlarını doğrudan etkiler. Duygularımızı doğru tanımak ve yönetmek, davranışlarımızı da kontrol etmemizi sağlar.

Duygu	Olası Davranış
Öfke	Kırıcı sözler söyleme, bağırma
Üzüntü	İçine kapanma, konuşmama
Mutluluk	Paylaşma isteği, yardımseverlik
Korku	Kaçınma, uzak durma

Yazılıda: “Duyguların davranışlara etkisini iki örnekle açıklayınız.”

5️⃣ Değişen Duygu Durumlarına Uygun Davranışlar (TYB.2.2.6)

Duygular sürekli değişir. Önemli olan her duyguda doğru tepkiler verebilmektir.

Öneriler:

Kızgınken hemen tepki vermek yerine sakinleşmek
Üzüntü anında destek istemek
Mutlu iken paylaşımcı olmak
Korku durumunda güvenli davranışlar sergilemek

Yazılıda: “Öfke anında uygun davranış sergilemek neden önemlidir?”

6️⃣ Olumsuz Duyguları Kontrol Etmek (TYB.2.2.7)

Tanım:
Olumsuz duygular, kişiye zarar veren, ilişkileri bozan ve karar verme becerilerini olumsuz etkileyen duygulardır. (öfke, kıskançlık, korku vb.)

Kontrol Etme Yöntemleri:

Derin nefes almak
‍♂️ Dikkati başka yöne çevirmek
Konuşarak duyguyu ifade etmek
Pozitif düşünmek
Dua ve ibadet ile sakinleşmek

Hz. Muhammed (sav): “Öfkelendiğinde sus.”
Bu söz, öfkenin kontrolü için en etkili davranışlardan biridir.

Sınıf Etkinliği: “Öfkelendiğinde ne yaparsın?” fikirleri tartışılarak en uygun olanı birlikte belirlenebilir.

Yazılıda: “Olumsuz duyguları kontrol etmek için iki yöntem yazınız.” / “Hz. Muhammed’in öfke ile ilgili tavsiyesini açıklayınız.”

STRESLE BAŞ ETMENİN ADIMLARI – ÖZET TABLO

Adım	Açıklama	Örnek
1. Tanıma	Stresi fark et	“Sınav öncesi kaygı hissediyorum.”
2. Kaynağı Belirleme	Stresin nedenini bul	“Çalışma planım yok.”
3. Etkileri Gözlemle	Bedensel ve ruhsal etkileri gözlemle	“Kalbim hızlı atıyor.”
4. Çözüm Uygula	Başa çıkma yöntemlerini kullan	“Derin nefes alıp plan yapıyorum.”
5. Duyguları Yönet	Uygun tepkiler ver	“Öfkemi konuşarak ifade ediyorum.”

Yazılıda bu sıralamaya dayalı sıralama veya eşleştirme sorusu gelebilir.

YAZILI İÇİN ÖNEMLİ SORULAR

✅ “Stresin üç nedeni ve iki etkisini yazınız.”
✅ “Stresle başa çıkma yöntemlerini örnek vererek açıklayınız.”
✅ “Duyguların davranışlara etkisine iki örnek veriniz.”
✅ “Öfke kontrolü için yapılabilecekleri yazınız.”
✅ “Hz. Muhammed’in olumsuz duygularla ilgili tavsiyesini yazınız.”

Örnek Kısa Cevaplı Soru:

Soru: Stresle başa çıkmada dua ve ibadet neden önemlidir?
Cevap: Dua ve ibadet, kişinin manevi gücünü artırarak ruhsal dinginlik sağlar, böylece stresle daha kolay başa çıkmasına yardımcı olur.

GENEL ÖZET

Stres, hayatın doğal bir parçasıdır ancak kontrol edilmezse sağlık sorunlarına yol açar.
Stresin kaynakları çok çeşitlidir: okul, aile, çevre vb.
Bedensel, duygusal ve davranışsal etkiler gösterebilir.
Egzersiz, nefes teknikleri, dua ve olumlu düşünme stresle başa çıkmada etkilidir.
Duygularımız davranışlarımızı şekillendirir; bu yüzden duygularımızı tanımak ve yönetmek önemlidir.
Olumsuz duyguları kontrol etmek, hem kişisel gelişim hem de sosyal ilişkiler için gereklidir.