Kültür ve Medeniyetimize Yön Verenler I – 2. Ünite Ders Notu

Yazar Sosyal Bilgiler Tarih Eyl 24, 2025

Kimdir? Türkistan’da yetişen mutasavvıf, şair ve eğitimci.
Eserleri: Divân-ı Hikmet (ahlaki ve dini öğütler veren şiirler).
Düşünceleri:
- Kur’an ve sünnete dayalı tasavvuf anlayışı.
- Sevgi, saygı, erdem, fazilet, hikmet.
- Türkçe yazması, dilimizin gelişmesine katkı.
Katkıları:
- Öğrencilerini Anadolu’ya göndererek İslamiyet’in yayılmasını sağladı.
- Türklerin manevi hayatını şekillendirdi.

✅ Yazılıda çıkabilir → “Ahmet Yesevi’nin eserini ve düşünce sistemini yazınız.”

Kimdir? Anadolu’da yaşamış düşünür ve esnaf teşkilatı kurucusu.
Ahilik Teşkilatı:
- Ekonomik, sosyal ve ahlaki düzeni sağlayan bir kurum.
- Esnaf ve zanaatkârların dayanışmasını, dürüstlüğünü ve kaliteyi gözetmiştir.
- “Hak ile sabır dileyip bize gelen bizdendir.” anlayışı.
Katkıları:
- Türk toplumunda iş ahlakını geliştirdi.
- Esnafı eğitti, toplumsal dayanışmayı sağladı.

✅ Yazılıda çıkabilir → “Ahiliğin özelliklerini ve Ahi Evran’ın katkılarını yazınız.”

Kimdir? Anadolu’da yaşamış büyük mutasavvıf ve düşünür.
Eserleri: Mesnevi, Divan-ı Kebir.
Öğretileri:
- Hoşgörü, sevgi, barış, insan sevgisi.
- “Gel, ne olursan ol yine gel.” anlayışı.
Katkıları:
- Mevlevilik tarikatının manevi kurucusu.
- Eserleriyle dünya edebiyatına yön verdi.

✅ Yazılıda çıkabilir → “Mevlana’nın hoşgörü anlayışını açıklayınız.”

Kimdir? Horasan’dan Anadolu’ya gelmiş gönül insanı.
Eserleri: Makalat.
Düşünceleri:
- Eşitlik, kardeşlik, adalet, dayanışma.
- İnsan sevgisini ön plana çıkardı.
Katkıları:
- Anadolu’daki sosyal dayanışmayı güçlendirdi.
- Bektaşilik tarikatının temelini attı.

✅ Yazılıda çıkabilir → “Hacı Bektaş Veli’nin düşüncelerinin topluma katkıları”

Kimdir? Osman Gazi’nin hocası ve kayınbabası.
Sözleri: “Ey oğul! İnsanları yaşat ki devlet yaşasın.”
Katkıları:
- Osman Gazi’ye rehberlik etti.
- Osmanlı Devleti’nin kuruluş felsefesini şekillendirdi.
- Adalet, merhamet ve halkın refahını önceleyen düşünceler.

✅ Yazılıda çıkabilir → “Şeyh Edebali’nin Osmanlı’nın kuruluşundaki rolü”

Gönül Eri	Temel Öğreti	Eseri	Katkısı
Ahmet Yesevi	Erdem, hikmet, fazilet	Divân-ı Hikmet	İslamiyet’in Türkler arasında yayılması
Ahi Evran	Çalışkanlık, dürüstlük	–	Ahilik teşkilatı ile ekonomik ve sosyal düzen
Mevlana	Sevgi, hoşgörü, barış	Mesnevi	Mevlevilik, dünya barışı düşüncesi
Hacı Bektaş Veli	Kardeşlik, adalet, eşitlik	Makalat	Bektaşilik, sosyal dayanışma
Şeyh Edebali	Adalet, devlet-millet birliği	–	Osmanlı’nın kuruluş felsefesi

✅ Yazılıda çıkabilir → “Tablodaki bilgileri doldurma” tarzı sorular.

Bu gönül erleri, Türk-İslam kültürünün şekillenmesinde ve Anadolu’nun manevi birliğinde büyük rol oynamıştır.
Hepsi farklı alanlarda (tasavvuf, ahlak, hoşgörü, sosyal düzen, devlet yönetimi) katkı sağlamıştır.
Ortak özellikleri: İnsanı merkeze almaları, ahlakı yüceltmeleri ve toplumsal birliği güçlendirmeleri.

Ahmet Yesevi’nin eserinin adı nedir? İçeriğini açıklayınız.
Ahiliğin temel ilkelerini yazınız.
Mevlana’nın hoşgörü anlayışını günümüzle ilişkilendiriniz.
Hacı Bektaş Veli’nin insan sevgisi anlayışına örnek veriniz.
Şeyh Edebali’nin Osmanlı Devleti’nin kuruluşundaki manevi katkısını açıklayınız.
Gönül erlerinin ortak yönlerini yazınız.