Kültür ve Medeniyetimize Yön Verenler I – 1. Ünite Ders Notu

1. Ünite: Kültür ve Medeniyet – Ders Notu

Aşağıdaki özet, ders kitabınızın 1. Ünitesi temel alınarak hazırlanmıştır. İçerik; tanımlar, kavram açıklamaları, karşılaştırma tabloları, örnekler ve yazılıda çıkabilecek yerlerin vurgusu ile desteklenmiştir.

---

1. Kültür Kavramı

• Tanım: Bir toplumu diğer toplumlardan farklı kılan, geçmişten günümüze aktarılan maddi ve manevi değerlerin bütünüdür.

• Köken: Latince colere (ekmek, yetiştirmek) → cultura → Fransızca culture → Türkçeye “kültür” olarak geçmiş.

• Diğer adlar: Hars, ekin.

• Özellikleri:

  • Millî kimliği oluşturur.

  • Birlik ve dayanışma sağlar.

  • Sürekli değişir ama sürekliliğini korur.

✅ Yazılıda çıkabilir → “Kültürün tanımı ve unsurları”

---

2. Kültürü Oluşturan Unsurlar

Manevi Unsurlar:

• Dil: İletişim, kültürün aktarımı, millî kimliğin korunması (Örn: Karamanoğlu Mehmet Bey’in 1277’de Türkçeyi resmî dil ilan etmesi).

• Tarih: Ortak hafıza, geçmişten ders çıkarma (Örn: Millî Mücadele).

• Din ve İnançlar: Toplumun değerlerini şekillendirir, cami mimarisi vb.

• Gelenek ve Görenekler: Yazılı olmayan kurallar (düğün, kına, Nevruz, bayramlaşma vb.).

Maddi Unsurlar:

• Sanat: Ebru, halıcılık, minyatür, hat, Karagöz-Hacivat, meddahlık.

• Yemekler: Türkistan’dan Anadolu’ya taşınan mutfak kültürü (baklava, mantı, tarhana, kebap).

• Kılık-Kıyafet: Şalvar, kaftan, cepken, üç etek, fes, börk.

• Mimari: Selçuklu ve Osmanlı cami mimarisi, saraylar, hanlar.

✅ Yazılıda çıkabilir → “Kültürün manevi ve maddi unsurlarına örnek veriniz.”

---

3. Kültürel Unsurlar Arasındaki İlişkiler

• Kültür unsurları birbiriyle bağlantılıdır.

• Örn: Göçebe yaşamdan yerleşik hayata geçiş → mimaride değişim, sanatta gelişme, geleneklerde farklılaşma.

• Aile: Kültürün aktarımındaki en önemli kurum.

• Değişim: Yeni şartlar ortaya çıktıkça diğer unsurları da etkiler.

✅ Yazılıda çıkabilir → “Türklerin göçebe yaşamdan yerleşik hayata geçişi kültürü nasıl etkilemiştir?”

---

4. Kültürel Mirasın Korunması ve Aktarılması

• Tanım: Geçmişten günümüze ulaşan maddi (eserler, yapılar, müzeler) ve manevi (dil, gelenek, töre, bayramlar) değerler.

• Önemi: Kimliği, aidiyet duygusunu ve millî birliği güçlendirir.

• Koruma Yöntemleri:

  • Restorasyon

  • Müze ve arşiv çalışmaları

  • Eğitim

  • Kültürel etkinlikler (Nevruz, Kırkpınar)

  • Koruma yasaları

UNESCO Listesinde Yer Alanlar: Meddahlık, Mevlevi Sema, Nevruz, Karagöz, Ebru, Hıdırellez, Türk kahvesi, Geleneksel okçuluk vb.

Örnek: Hayri Dev – “Yaşayan İnsan Hazinesi” (UNESCO, 2008).

Atatürk’ün Katkıları:

• Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nu kurdurdu.

• Topkapı Sarayı’nı müzeye dönüştürdü.

• Kültürel gelişmeleri millî bağımsızlığın temeli olarak gördü.

✅ Yazılıda çıkabilir → “UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne giren Türk kültürel unsurlarından 3 tane yazınız.”
✅ Yazılıda çıkabilir → “Atatürk’ün kültür alanında yaptığı çalışmalar”

---

5. Medeniyet Kavramı ve Unsurları

• Tanım: Toplumların kültürel, sosyal, ekonomik ve siyasi gelişim düzeyidir.

• Köken: Arapça medine (şehir).

• Filozoflar:

  • Farabi: Medine → toplumsal mutluluk → medeniyet.

  • Ziya Gökalp: Kültür millî, medeniyet evrensel.

  • Sadık Kemal Tural: Medeniyet bilime ve akla dayalıdır.

Medeniyeti Oluşturan Unsurlar: Eğitim, bilim, din, hukuk, sanat, teknoloji, sanayi, ticaret.

✅ Yazılıda çıkabilir → “Medeniyetin unsurlarını yazınız.”

---

6. Kültür ve Medeniyetin Karşılaştırılması

✅ Yazılıda çıkabilir → “Kültür ve medeniyet arasındaki farklar nelerdir?”

---

7. Örnek Sorular (Yazılıya Hazırlık)

1. Türk kültürünün manevi unsurlarından üç tanesini yazınız.

2. Kültürel mirasın korunmasının toplumsal birliği nasıl güçlendirdiğini açıklayınız.

3. Farabi’nin “medine” anlayışı medeniyetle nasıl ilişkilidir?

4. Ziya Gökalp’ın kültür ve medeniyet ayrımını açıklayınız.

5. Atatürk’ün kültürel mirasın korunmasına yönelik yaptığı çalışmalara örnek veriniz.