Düşünmeyi Etkileyen Bilişsel Ön Yargılar
Düşünmeyi etkileyen bilişsel ön yargılar, insanların düşünme süreçlerinde yanıltıcı ve hatalı sonuçlara yol açabilen düşünce kalıplarıdır. Aşağıda, düşünmeyi etkileyen bilişsel ön yargılar hakkında bazı örnekler verilmiştir:
- Onaylama yanılgısı (Confirmation Bias): İnsanlar, kendi inanç ve görüşlerini doğrulayan bilgi ve kanıtlara daha fazla değer verirler. Bu nedenle, farklı görüşleri ve kanıtları göz ardı edebilirler.
- Seçicilik yanılgısı (Selective Perception): İnsanlar, kendi inanç ve görüşlerine uygun olan bilgi ve kanıtları fark ederken, diğer bilgi ve kanıtları göz ardı edebilirler.
- Grup düşüncesi (Groupthink): Bir grup içindeki insanlar, grup normlarına uymak için kendi düşüncelerini ve fikirlerini göz ardı edebilirler.
- Önyargı (Prejudice): İnsanlar, önyargılarına dayalı olarak diğer insanları ve olayları değerlendirebilirler.
- Kategorik düşünme (Categorical Thinking): İnsanlar, olayları ve insanları kategorilere ayırarak düşünebilirler. Bu nedenle, farklılıkları ve benzerlikleri göz ardı edebilirler.
- İlk izlenim yanılgısı (First Impression Bias): İnsanlar, ilk izlenimlerine dayalı olarak diğer insanları ve olayları değerlendirebilirler.
- Beklenti yanılgısı (Expectation Bias): İnsanlar, beklentilerine uygun olarak diğer insanları ve olayları değerlendirebilirler.
Bu bilişsel ön yargılar, düşünme sürecinde yanıltıcı ve hatalı sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle, düşünme sürecinde bu ön yargıların farkında olmak ve onları aşmak için çaba göstermek önemlidir. Bu, daha objektif ve doğru sonuçlar elde etmek için gereklidir.
Bilişsel önyargılar, karar verme şeklimizi etkileyen düşünme hatalarıdır. Beynimiz, trilyonlarca zihinsel süreci yürütmek için çeşitli stratejiler ve önemli kuralları sürekli olarak arar. Ancak bu kurallar, bazen bizi yanlış yola yönlendiren zihinsel kısayolları içerebilir. İşte bazı bilişsel önyargı türleri ve örnekleri:
- Bandwagon Etkisi: Diğer insanların bir şeyi yapma veya düşünme eğilimine katılma. Örneğin, arkadaşlarınızın okuldan kaçtığını görünce siz de okuldan kaçmayı tercih edebilirsiniz.
- Seçimi Destekleyici Önyargı: Bir şeyi sahip olduğundan daha iyi olarak görme eğilimi. Örneğin, seçtiğiniz evin daha büyük ve daha ucuz olduğunu hatırlayabilirsiniz, ancak gerçekte iki ev aynı fiyata ve aynı metrekare alana sahip olabilir.
- Onay Yanlılığı: İnançlarını doğrulamak için bilgi arama veya yorumlama eğilimi. Örneğin, bir haber muhabiri sadece kendi siyasi görüşlerini paylaşan uzmanlarla görüşebilir.
- Donatım Etkisi: Bir eşyaya sahip olduktan sonra onu daha değerli bulma eğilimi. Örneğin, bir araba aldıktan sonra o aracı daha çok takdir edebilirsiniz.
Bilişsel önyargılar, yanlış kararlar ve yorumlar yapmamıza neden olabilir. Her zaman bu önyargıları arayabilmemiz ve yargılarımızı gerektiği gibi ayarlayabilmemiz önemlidir