Zaman Harikası Cezeri
Cezeri, 1136-1206 yılları arasında Cizre’de yaşamış bir Türk-İslam bilim insanı, mucit ve mühendistir. Sibernetik ve robotik alanlarının öncüsü olarak kabul edilir. 50’den fazla otomatik makine ve cihaz tasarlamış ve bunları Kitab-ül Hiyel adlı eserinde anlatmıştır. Leonardo da Vinci’nin bile onun çalışmalarından etkilendiği söylenir. Cezeri’nin en ünlü icadı filli su saatidir. Tam adı Ebu el-İzz b. İsmail b. el-Rezzaz el-Cezeri’dir. Diyarbakır bölgesinde yaşamıştır ve “El Cezeri” lakabını kullanmıştır, çünkü Fırat ve Dicle arasındaki bölgeye “cezire” (ada) denirdi. El Cezeri, su saatleri, güneş saatleri, robotlar, otomatlar, şifreli kilitler, şifreli kasalar, kan miktarını ölçen tekneler, krank mili, termos, otomatik çocuk oyuncakları gibi 60 farklı makinenin mucidi olarak bilinir. Ayrıca, bilgisayar biliminin kapısını ilk aralayan büyük alim olarak da tanınır. El Cezeri’nin eserleri arasında “Mekanik Biliminde Bilgi ve Uygulamanın Bağdaştırılması” adlı kitabı bulunur. Doğum ve ölüm tarihleri hakkında kesin bir bilgi yoktur, ancak 13. yüzyılda yaşadığı düşünülmektedir. El Cezeri’nin tasarımları resmeder ve resimli bir şekilde kategorilendirirdi ve bu çizimler sadece çizilip geçilen şeyler olarak kalmamış, kendisinden sonrakilere de aktarılmış, günlük hayatta bile kullanılmıştır.
Cezeri (veya Cizreli Cezeri), İslam dünyasının önemli bilim insanlarından biridir ve özellikle mekanik alanında yaptığı çalışmalarla tanınır. Kültür ve medeniyetimize sağladığı bazı katkılar şunlardır:
- Otomatlar ve Mekanik Cihazlar: Cezeri’nin en önemli katkılarından biri, otomatlar ve mekanik cihazlar alanındaki çalışmalarıdır. Cezeri, su saatleri, otomatik kapılar, müzik çalan otomatlar ve diğer karmaşık mekanik cihazlar gibi pek çok icat yapmıştır. Bu icatlar, o dönemdeki teknolojik ilerlemenin bir göstergesi olmuş ve birçok farklı alanda kullanılmıştır.
- Mekanik ve Hidrolik Bilgi: Cezeri’nin eserleri, mekanik ve hidrolik prensipleriyle ilgili önemli bilgiler içerir. Makinelerin nasıl çalıştığını ve hareket ettiğini anlamak için kullandığı bilimsel ilkeler, o dönemdeki teknolojik gelişimde önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca hidrolik sistemlerin nasıl tasarlanacağı ve kullanılacağı konusundaki bilgileri, suyun gücünü etkili bir şekilde kullanma konusunda insanlara rehberlik etmiştir.
- Teknik Çizimler ve Tasarımlar: Cezeri, makinelerin ve mekanik cihazların tasarımıyla ilgili detaylı teknik çizimler yapmıştır. Bu çizimler, Cezeri’nin icatlarının nasıl yapıldığını ve çalıştırıldığını anlamak için önemli bir kaynak oluşturur. Ayrıca, bu çizimler diğer mühendislere ve icatçılara ilham vermiş ve onların kendi projelerini geliştirmelerine yardımcı olmuştur.
- Eğitim ve Öğretim: Cezeri’nin eserleri, mekanik ve hidrolik alanında bilgi edinmek isteyenler için önemli bir kaynak olmuştur. Onun kitapları, mühendislik ve teknoloji alanlarında eğitim gören öğrencilere rehberlik etmiş ve onların bilgi birikimini artırmıştır.
Cezeri’nin bu gibi katkıları, İslam dünyasında bilim ve teknolojinin gelişimine önemli bir katkı sağlamıştır. Onun eserleri ve icatları, Ortaçağ İslam dünyasındaki teknolojik ilerlemenin bir örneğini temsil eder ve günümüzde hala değerini korumaktadır. Bu nedenle, Cezeri’nin kültürel ve bilimsel mirası, günümüzde bile önemlidir ve takdir edilmektedir.