4. Ünite Ders Notları

Hayatın Ruhu: Kültür ve Sanat Önderleri
Bu notlar, öğrencilerin üniteyi kolay anlaması ve sınavlara hazırlanması için hazırlanmıştır. Her şahsiyetin hayatı, eserleri ve Türk kültürüne katkıları özetlenmiştir.

---

1. Dede Korkut – Hikâye Anlatıcısı

• Dönemi: 6–7. yüzyıllar, Köktürkler.

• Özellikleri: Bilge, yol gösterici, töreyi bilen, halkın sorunlarına çözüm arayan ozan.

• Eseri: Dede Korkut Hikâyeleri → adalet, cesaret, sadakat, aile bağları, kadın-erkek eşitliği gibi değerler.

• Önemi: Türk kültürünü, inançlarını ve törelerini geleceğe aktarmış; millî kimliğin korunmasına katkı sağlamıştır

  KVMY 1 4. Ünite

  .

---

2. Kaşgarlı Mahmud – Türk Dilinin Koruyucusu

• Dönemi: 1008–1085, Karahanlılar.

• Eseri: Divânü Lügâti’t-Türk → İlk Türkçe sözlük ve ansiklopedik eser.

• Katkıları:

  • Türkçenin Arapça kadar güçlü bir dil olduğunu ispatlamış.

  • İlk Türk dünyası haritasını çizmiş.

  • Türk kültürüne ait sav, sagu, ağıt, atasözü, efsaneleri derlemiş.

• Önemi: Türkoloji biliminin kurucusu sayılır

  KVMY 1 4. Ünite

  .

---

3. Nasreddin Hoca – Mizahın Ustası

• Dönemi: 1208–1284, Sivrihisar–Akşehir.

• Görevleri: İmam, vaiz, müderris, kadı.

• Fıkralarının Özellikleri:

  • Basit ama derin mesajlar içerir.

  • Toplumsal sorunları mizahi bir üslupla anlatır.

  • “Parayı veren düdüğü çalar.”, “Ye kürküm ye!” gibi deyimleşmiş sözler.

• UNESCO: 2022’de Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne alınmıştır

  KVMY 1 4. Ünite

  .

---

✒️ 4. Şeyh Hamdullah – Hattatların Reisi

• Dönemi: 1436–1520, Amasya–İstanbul.

• Katkıları:

  • Osmanlı hat sanatının kurucusu.

  • II. Bayezid’in hocası ve kâtibi.

  • Osmanlılara özgü yazı tarzı geliştirdi → “Şeyh Hamdullah ekolü”.

• Eserleri: Kur’an-ı Kerim ve birçok hat eseri.

• Unvanı: “Reîsü’l-hattâtîn”

  KVMY 1 4. Ünite

  .

---

️ 5. Bâkî – Şairler Sultanı

• Dönemi: 1526–1600, İstanbul.

• Eserleri: Bâkî Divanı, Kanuni Mersiyesi, Fazail-i Mekke, Mealimü’l-Yakîn.

• Özellikleri:

  • Divan edebiyatının en önemli şairlerinden.

  • Gazel ve kasideleriyle ünlü.

  • “Sözün kuyumcusu” olarak anılır.

  • Adaletli, nüktedan, hırslı kişiliğiyle bilinir.

---

6. Evliya Çelebi – Dünya Gezgini

• Dönemi: 1611–1685, İstanbul.

• Eseri: Seyahatname (10 cilt).

• Katkıları:

  • 51 yıl süren seyahatler → Osmanlı coğrafyasını, halk yaşamını, gelenekleri, dilleri, sanat ve sporları anlattı.

  • Türk kültürünün korunmasına ve tanıtılmasına katkı sağladı.

• Önemi: Türk ve dünya edebiyatının en büyük seyyahıdır.

---

7. Buhurizade Mustafa Itri – Klasik Türk Müziğinin Kurucusu

• Dönemi: 1640–1712, İstanbul.

• Katkıları:

  • Türk müziğine yeni formlar kazandırdı (Peşrev, Ayin, Tekbir, İlahi).

  • Segâh Tekbiri ve Salat-ı Ümmiye günümüzde hâlâ okunmaktadır.

• UNESCO: 2012 yılı, Itri Anma Yılı ilan edilmiştir.

---

8. Hamâmîzâde İsmail Dede Efendi

• Dönemi: 1778–1846, İstanbul.

• Katkıları:

  • Klasik Türk müziğinin en büyük bestekârlarındandır.

  • “Yine bir gülnihal” gibi unutulmaz eserler.

  • Yeni makamlar geliştirmiştir.

• Önemi: Türk musikisini halka sevdirmiştir.

---

9. Şeker Ahmed Paşa – Ressam

• Dönemi: 1841–1907.

• Katkıları:

  • Asker kökenli ressam.

  • Tabiat ve manzara resimleriyle ünlü.

  • Osmanlı’da Batı tarzı resim anlayışını geliştirmiştir.

---

✍️ 10. Namık Kemal – Vatan Şairi

• Dönemi: 1840–1888.

• Eserleri: Vatan Yahut Silistre (tiyatro), Hürriyet Kasidesi.

• Özellikleri:

  • “Vatan şairi” unvanını aldı.

  • Hürriyet, eşitlik, özgürlük, vatan sevgisi kavramlarını işledi.

  • Tanzimat dönemi edebiyatının önde gelen ismidir.

Ünitenin Genel Mesajı

• Türk kültür ve medeniyetini şekillendiren bilim insanları, şairler, sanatçılar ve düşünürler, kendi alanlarında kalıcı eserler bırakmıştır.

• Ortak değerlerimiz olan dil, müzik, sanat, edebiyat ve mizah, Türk milletinin kimliğini ve varlığını korumada temel rol oynamıştır.

• Bu şahsiyetler, sadece geçmişin değil, bugünün ve geleceğin de rehberleridir.

 

 

Hızlı Karşılaştırma Tablosu (akılda kalsın)

• Dede Korkut: Sözlü kültürün taşıyıcısı → kimlik, erdem, liderlik.

• Kaşgarlı: DLT sözlük+harita, Türkçenin gücü.

• Nasreddin: Evrensel mizah, toplumsal eleştiri.

• Şeyh Hamdullah: Osmanlı hattının kurucu üstadı.

• Bâkî: “Sözün kuyumcusu”, Kanunî Mersiyesi.

• Evliya: 10 ciltlik Seyahatnâme, kültür ansiklopedisi.

• Itrî: Klasik üslubun kurucu gücü; Segâh Tekbiri.

• Dede Efendi: Yeni makam/biçimler, ekol olma.

• Şeker Ahmed Paşa: Modern resim öncüsü (asker ressam).

• Namık Kemal: Vatan ve hürriyet fikri, “toplum için sanat”