Şekerin üretim, tüketim ve dağıtım ağını yazınız.

Yazar Erkan İsanmaz Tarih Ağu 12, 2025

Şeker, günlük hayatımızın önemli bir parçası olmasına rağmen, sofralarımıza ulaşana kadar oldukça karmaşık bir süreçten geçer. Bu süreç; üretim, işleme, dağıtım ve tüketim olmak üzere ana başlıklar altında incelenebilir.

Şekerin Üretim – Dağıtım – Tüketim Ağı (6. sınıf düzeyinde)

1. Üretim Aşaması

Çiftçiler tarlalarda şeker pancarı veya şeker kamışı yetiştirir.
Hasat edilen pancar veya kamış, şeker fabrikalarına gönderilir.
Fabrikalarda işlenerek toz şeker, küp şeker veya diğer şeker çeşitleri üretilir.

2. Dağıtım Aşaması

Üretilen şeker, kamyonlar veya trenler ile toptancılara ve marketlere taşınır.
Şeker, gıda fabrikalarına, pastanelere, restoranlara ve perakende satış noktalarına ulaştırılır.

3. Tüketim Aşaması

Marketlerden alınarak evlerde çay, tatlı ve yemeklerde kullanılır.
Pastaneler, kafeler, fabrikalar ürettikleri ürünlerde şekeri kullanır.
Bayramlarda, özel günlerde tatlı ve şekerleme olarak tüketilir.

1. Üretim ve İşleme

Dünya genelinde şekerin ana kaynağı şeker pancarı ve şeker kamışıdır. Üretim süreci, kullanılan bitkiye göre farklılık gösterse de temel adımlar benzerdir.

Hasat ve Fabrikaya Taşıma: Şeker pancarı genellikle sonbaharda, şeker kamışı ise yıl boyunca hasat edilir. Hasat edilen ürünler, fabrikalara getirilerek tartılır ve kirden arındırılır.
Özüt Çıkarma: Fabrikaya gelen pancar veya kamış, küçük parçalar halinde kesilir. Bu parçalar, sıcak su ile işlem görerek içerisindeki şekerli suyun (şerbet) çıkarılmasını sağlar. Bu aşamada, şekeri ayrıştırılmış posa (küspe), hayvan yemi olarak değerlendirilir.
Saflaştırma: Elde edilen ham şerbet, kireçleme ve karbonatlama gibi kimyasal işlemlerle saflaştırılır. Bu işlemlerle şerbetin içindeki istenmeyen maddeler (proteinler, amino asitler vb.) çöktürülerek ayrıştırılır.
Kristalleştirme: Saflaştırılmış şerbet, buharlaştırma yoluyla koyulaştırılır ve vakum altında kristalleştirme işlemi uygulanır. Bu işlemle, çözelti halindeki şeker taneleri katı kristaller haline gelir.
Santrifüj ve Kurutma: Kristaller, santrifüj makinelerinde döndürülerek melas adı verilen şuruptan ayrıştırılır. Son olarak, elde edilen saf şeker kristalleri kurutulur ve ambalajlamaya hazır hale gelir.

2. Dağıtım ve Lojistik

Şeker, nihai tüketiciye ulaşmadan önce geniş bir dağıtım ağı içerisinde hareket eder.

Ambalajlama: Fabrikalarda üretilen şekerler, küp şeker, toz şeker veya paketli halde ambalajlanır. Büyük endüstriyel kullanıcılar için tonajlı çuvallar kullanılır.
Depolama: Ambalajlanan ürünler, lojistik merkezlerde veya fabrika depolarında belirli bir süre depolanır. Bu depolar, nem ve sıcaklık gibi faktörlere karşı korunaklıdır.
Nakliye: Depolanan şekerler, kara, deniz veya demiryolu taşımacılığıyla toptancılara, perakendecilere ve endüstriyel tesislere sevk edilir.
Pazarlama ve Satış: Toptancılar, perakende zincirlerine (marketler, bakkallar vb.) ve gıda üreticilerine (şekerleme, içecek, unlu mamul fabrikaları) satış yapar. Nihai tüketiciler ise bu perakende noktalarından şekere ulaşır.

3. Tüketim

Şeker, birçok farklı alanda kullanılır.

Ev Tüketimi: Çay, kahve gibi içecekleri tatlandırmak, evde pasta, tatlı ve reçel yapmak gibi amaçlarla kullanılır.
Endüstriyel Tüketim: Şekerleme, gazlı içecek, bisküvi, çikolata ve unlu mamul endüstrileri gibi birçok sektörde önemli bir hammaddedir.
Diğer Alanlar: Şeker, alkol fermantasyonuyla etanol üretiminde ve ilaç sanayisinde de kullanılır.

Bu karmaşık ağ, şekerin tarladan başlayarak soframıza gelene kadar geçtiği uzun ve meşakkatli yolculuğu özetler.